Ο Γεραπετρίτης Ομότιμος Καθηγητής Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης και πρώην Αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης στον Ηχώ 99,8 για τα "πρωτάκια"
Στην πρωινή εκπομπή του Ηχώ 99,8, «Καλημέρα Λασίθι», ο κ. Γιάννης Πυργιωτάκης, Ομότιμος Καθηγητής Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης και πρώην Αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Κρήτης, κατέθεσε μια σφαιρική, ανθρώπινη και αιχμηρή τοποθέτηση για όλο το φάσμα της εκπαίδευσης: από την πρώτη μέρα στο σχολείο μέχρι την τριτοβάθμια, τις μαθησιακές ανισότητες, την κοινωνική βία και τον ρόλο των ανθρωπιστικών αξιών.
«Υγεία και παιδεία: δημόσια και δωρεάν» – Οι περικοπές και η ελληνική κληρονομιά
«Τα δύο ουσιώδη αγαθά για κάθε άνθρωπο—παιδεία και υγεία—πρέπει να παρέχονται από το δημόσιο και δωρεάν», τόνισε ο κ. Πυργιωτάκης, επισημαίνοντας πως σε κάθε οικονομική κρίση «τα πρώτα θύματα είναι αυτά τα δύο: οι περικοπές ξεκινούν από την παιδεία και καταλήγουν στην υγεία—ή το αντίστροφο».Θύμισε την ελληνική συμβολή στη γλώσσα και στην επιστήμη με ένα στιγμιότυπο από νοσοκομείο στη Γερμανία: «Γυναικολογική, Παθολογική, Ορθοπαιδική—όλες επιγραφές ελληνικής ρίζας. Ένιωσα περήφανος Έλληνας. Αυτό δείχνει συνεισφορά όχι μόνο γλωσσική, αλλά και επιστημονική».
Από την «ευγενή άμιλλα» στον «ανταγωνισμό»: τι χάσαμε
Ο κ. Πυργιωτάκης περιέγραψε μια μετατόπιση του εκπαιδευτικού προτύπου:«Παλαιότερα η παιδεία καλλιεργούσε ψυχή, συνείδηση, ευγενή άμιλλα. Σήμερα υπερισχύουν τεχνολογία, δεξιότητες και ανταγωνισμός—το καμαρώνουμε μάλιστα. Έτσι φτωχαίνουν η αλληλεγγύη, η αγάπη, η συμπαράσταση».
Πρώτη μέρα στο σχολείο: οι δύο μεγάλες μεταβάσεις
Ο κ. Πυργιωτάκης χαρακτήρισε καθοριστική την πρώτη σχολική ημέρα—ιδίως για παιδιά που δεν έχουν πάει νηπιαγωγείο:
- Από το «θέλω» στο «πρέπει»:«Έξω από το σχολείο υπερισχύει η επιθυμία του παιδιού. Στο σχολείο υπάρχει συλλογική ζωή και κανόνες. Ζητώ από τους δασκάλους ελαστικότητα στην αρχή: όχι ακινησία στο θρανίο για πολλή ώρα—παίγνιο και κίνηση μέσα στη διδασκαλία».
- Από τα πράγματα στα σύμβολα:«Το παιδί πρέπει να μετατρέψει προφορικό λόγο σε γραφή, να αντιστοιχίσει ήχους–γράμματα και να συναρμολογεί λέξεις. Δεν είναι εύκολο για όλα τα παιδιά».
Παράλληλα, θύμισε ότι η μάθηση δεν είναι μονοπαράγοντας: «Δεν αρκεί ένας “δείκτης νοημοσύνης”. Το περιβάλλον πριν το σχολείο διαμορφώνει άνισες αφετηρίες: τα παιδιά δεν ξεκινούν όλα από το ίδιο σημείο».
Σχολική ετοιμότητα: τεστ, σωματικά σημάδια και ένα «κινέζικο» κριτήριο
Αναφερόμενος στη Γερμανία, μίλησε για πιστοποιητικά σχολικής ετοιμότητας με τεστ, με την επισήμανση ότι «δεν αρκούν από μόνα τους». Στάθηκε και σε σωματικά σημάδια ωρίμανσης (αλλαγές αναλογιών σώματος, οδοντοφυΐα).Μετέφερε και ένα απλό εμπειρικό κριτήριο που έμαθε από Κινέζους: «Αν το παιδί φέρει το δεξί χέρι πάνω από το κεφάλι και αγγίξει το αριστερό αυτί, συνήθως βρίσκεται σωματικά σε ώριμο στάδιο». Διευκρίνισε ότι πρόκειται για ένδειξη, όχι επιστημονικό τεστ.
Τα τέσσερα «κλειδιά» ωριμότητας: Γλώσσα – Σκέψη – Κοινωνικότητα – Βούληση/Χρόνος
Ο κ. Πυργιωτάκης πρότεινε πρακτικό πλαίσιο για γονείς και εκπαιδευτικούς:
- Γλώσσα: το παιδί να περιγράφει την εμπειρία του και να κατανοεί και να αναδιηγείται την ιστορία που ακούει. Η γλώσσα να λειτουργεί ως επικοινωνία, όχι μόνο για ανάγκες («πεινάω»).
- Σκέψη/Νόηση: «Στην αρχή το παιδί σκέφτεται συγκεκριμένα. Μην ζητάμε αφηρημένες πράξεις στον αέρα. Μετράμε πραγματάκια—τρεις καραμέλες + δύο, τις ενώνουμε και μετράμε. Έτσι περνάμε ομαλά στο αφηρημένο».
- Κοινωνικότητα: «Να λειτουργεί σε ομάδα, να σέβεται τους κανόνες. Αν αδιαφορεί για το μάθημα και παίζει μόνο του, δεν έχει περάσει ακόμη από το “θέλω” στο “πρέπει”».
- Βούληση & Χρόνος: «Να αρχίζει και να ολοκληρώνει μικρές δραστηριότητες. Να ξεχωρίζει παρόν–παρελθόν–μέλλον (όχι “εχθές θα πάω”). Αυτό καλλιεργείται με προγραμματισμό μαζί με τους γονείς: “αύριο θα πάμε…”, “σήμερα κάνουμε…”.»
Πώς βοηθούν οι γονείς: παιχνίδι, ιστορίες, πρόγραμμα, χρόνος με το παιδί
«Όχι “μάθημα”, αλλά αυθόρμητα, βιωματικά παιχνίδια», είπε. Προτάσεις:
- Μετράμε αντικείμενα στο σπίτι, ομαδοποιούμε, ενώνουμε και ξαναμετράμε.
- Λέμε ιστορίες και ζητάμε αναδιήγηση.
- Φτιάχνουμε μικρό πρόγραμμα για να χτίζεται η αίσθηση του χρόνου.
- Μεγάλη προσοχή στις νταντάδες και στα πρόσωπα φροντίδας: «Τα ερεθίσματα των πρώτων χρόνων διαμορφώνουν την πορεία».Και πάνω απ’ όλα: «Χρόνος του γονιού με το παιδί. Η σύγχρονη ζωή πιέζει, αλλά χρειάζεται συνειδητή οργάνωση».
Έγκαιρη διάγνωση κενών – Μαθησιακές δυσκολίες
«Το δυσκολότερο είναι να εντοπίσεις το κενό. Ο γονιός να συμβουλεύεται δάσκαλο ή ειδικό και, αν χρειαστεί, να απευθύνεται σε επαγγελματική βοήθεια. Κενά που δεν αναπληρώνονται νωρίς, μένουν και συχνά εκδηλώνονται ως μαθησιακές δυσκολίες αργότερα», υπογράμμισε.
Πανεπιστήμια: καλά δημόσια ΑΕΙ, «αφελής» πίστη στα ιδιωτικά – Το παράδειγμα της Κύπρου
«Τα ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια είναι πολύ καλύτερα απ’ όσο νομίζει ο κόσμος», είπε, διαχωρίζοντας τη μεγάλη πλειονότητα από τη «μειοψηφία μπαχαλάκηδων». Για το άσυλο, μίλησε κριτικά όπως λειτούργησε στο παρελθόν.Για τα ιδιωτικά: «Η ελπίδα ότι θα λύσουν τα προβλήματα είναι αφελής. Στην Κύπρο, τα ιδιωτικά αγωνίζονται να μικρύνουν την απόσταση από τα δημόσια».Σχολίασε και τα μεγέθη εισαγωγής: «Αν το Υπουργείο λέει 70.000 θέσεις, με τα σημερινά δημογραφικά, κάθε παιδί έχει εξασφαλισμένη θέση σχεδόν πριν γεννηθεί»—ως κριτική στον ποσοτικό σχεδιασμό.
Βία ανηλίκων, κοινωνική τραχύτητα και ατομικισμός: «Μας λείπει η αγάπη»
Αφορμώμενος από πρόσφατο περιστατικό ανηλικής βίας, ο κ. Πυργιωτάκης αρνήθηκε τις απλουστεύσεις περί «κακής γενιάς».«Έχει φύγει η αγάπη από το σπίτι και την κοινωνία. Κλειστήκαμε στον εαυτό μας, εξιδανικεύσαμε τον ανταγωνισμό. Μετά απορούμε για τη βία σε σχολεία, γήπεδα, οικογένειες», είπε, περιγράφοντας και ένα καθημερινό περιστατικό έλλειψης σεβασμού (παράνομη είσοδος σε πορτοκαλεώνα «επειδή… έτσι»).
Το αντίδοτο; «Πρόληψη και επιστροφή στις ανθρωπιστικές αξίες. Όχι μπαλώματα καταστολής. Να ξαναβάλουμε την αγάπη στην εκπαίδευση, στο σπίτι, στην κοινότητα».
Ευχή για τη νέα σχολική χρονιά: υγεία, ηρεμία, πρόοδος – «Ευγενής άμιλλα, όχι ανταγωνισμός»
Κλείνοντας, ο κ. Πυργιωτάκης ευχήθηκε «ήρεμη, υγιή και δημιουργική χρονιά», με αγάπη στις σχέσεις σχολείου–οικογένειας και «πρόοδο με μορφή ευγενούς άμιλλας, όχι ανταγωνισμού».«Παιδεία με ψυχή—οι δεξιότητες είναι απαραίτητες, αλλά χωρίς ανθρωπισμό γινόμαστε φτωχότεροι ως κοινωνία», κατέληξε.
Σημείωση βιβλιογραφίας
Ο κ. Πυργιωτάκης παρέπεμψε—μεταξύ άλλων—στο βιβλίο που έχει συγγράψει με τη Μαίρη Κουτσελίνη, «Η Διαφοροποίηση Διδασκαλίας –Μάθησης ως Θεωρία και Πράξη», ως πρακτικό εργαλείο για γονείς και εκπαιδευτικούς σχετικά με την καλλιέργεια της σχολικής ετοιμότητας και της ολόπλευρης ανάπτυξης των παιδιών.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
ΙΩΑΝΝΗΣ ΕΜΜ. ΠΥΡΓΙΩΤΑΚΗΣ
Ο Ι. Ε. Πυργιωτάκης είναι Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης. Υπηρέτησε ως Καθηγητής στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης για τρεις περίπου δεκαετίες. Διετέλεσε Αντιπρύτανης Ακαδημαϊκών Υποθέσεων επί δύο θητείες, μέλος της Συνόδου των Ελλήνων Πρυτάνεων, Πρόεδρος του Τμήματος Κοινωνιολογίας και του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης, και πρωτοστάτησε στη λειτουργία του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης. Είναι ιδρυτής και συντονιστής των Διδακτορικών Σπουδών του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου. Υπήρξε επισκέπτης καθηγητής του Πανεπιστημίου Johann-Wolfgang Goethe Universität της Φραγκφούρτης, του Γερμανικού Ινστιτούτου για Διεθνή Παιδαγωγική Έρευνα και του Πανεπιστημίου Κύπρου. Έχει δώσει διαλέξεις σε διάφορα ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια.
Το έργο του εκτείνεται κυρίως στις περιοχές: Εκπαιδευτική πολιτική και εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, εκπαιδευτική ανισότητα, Κοινωνιολογία του εκπαιδευτικού επαγγέλματος. Στο συγγραφικό-ερευνητικό του έργο συγκαταλέγονται δεκάδες βιβλία, δημοσιευμένα σε γνωστούς εκδοτικούς οίκους στην Ελλάδα και στη Γερμανία. Κάποια από τα βιβλία αυτά έχουν σημειώσει επανειλημμένες εκδόσεις και χρησιμοποιούνται ως πανεπιστημιακά συγγράμματα σε πολλά πανεπιστήμια της Ελλάδας και της Κύπρου. Είναι επίσης επιστημονικός επιμελητής πέντε βιβλίων. Έχει δημοσιεύσει περί τα 150 άρθρα, μελέτες και μονογραφίες σε ελληνικά και ξένα περιοδικά. Έχει μεγάλη συμμετοχή σε επιστημονικά συνέδρια και έχει διοργανώσει ο ίδιος 10 διεθνή. Έχει τιμηθεί με το πρώτο Πανελλήνιο Βραβείο διηγήματος από τον «Φιλολογικό Σύλλογο Παρνασσός» και έχει εκδώσει συλλογή διηγημάτων με τίτλο Στη γη της Τηλλυρίας.
