Τι είπε στην "Ιεραπετρίτικη Γη" ο Δημήτρης Πετράκης, παιδοχειρουργός και επίτιμο μέλος της Ελληνικής Εταιρίας Τοξικολογίας
Με αφορμή την 5η Διεπιστημονική Ημερίδα για τα φυτοφάρμακα με θέμα “Οι επιπτώσεις της έκθεσης σε φυτοφάρμακα στην υγεία και στο περιβάλλον”, η οποία πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 2 Ιουνίου στο Σπήλι Ρεθύμνου, ένας από τους κεντρικούς ομιλητές, ο κ. Δημήτρης Πετράκης, παιδοχειρουργός και επίτιμο μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Τοξικολογίας, μίλησε στην εκπομπή “Ιεραπετρίτικη Γη”.
Στα πλαίσια της ημερίδας, ο κ. Πετράκης ανέπτυξε το ζήτημα των επιπτώσεων της μακροχρόνιας έκθεσης στα συνθετικά φυτοφάρμακα. Αναφέρθηκε στην περιοχή της Ιεράπετρας, η οποία κατά τη γνώμη του είναι ένας ευλογημένος τόπος, ωστόσο λόγω της ανάγκης που υπάρχει για την παραγωγή του αγροτικού προϊόντος, γίνεται παραπάνω χρήση των φυτοφαρμάκων. Ο κ. Πετράκης, δεν παρέλειψε να αναφερθεί και στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι παραγωγοί από την έξαρση ιώσεων και εντομολογικών ασθενειών. Παραδέχτηκε δημόσια ότι αν και η χρήση των φυτοφαρμάκων και των απολυμαντικών εδάφους είναι παραπάνω στην περιοχή της Ιεράπετρας, οι καλλιεργητές της περιοχής πασχίζουν και ενδιαφέρονται να μειώσουν την έκθεσή τους στα συνθετικά φυτοφάρμακα και να προχωρήσουν σε ολοκληρωμένης μορφής καλλιέργειες στα θερμοκήπιά τους, με χρήση βιολογικών μέσων και τεχνικών τονίζοντας ότι για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, χρειάζεται συλλογική προσπάθεια. Ο γεωπόνος πρέπει να συνεργάζεται στενά με τον παραγωγό προς μία πιο εξατομικευμένη παρακολούθηση του θερμοκηπίου. Το πρόβλημα σύμφωνα με τον κ. Πετράκη, είναι ότι το θερμοκήπιο είναι μία βιομηχανοποιημένη μορφή καλλιέργειας, με πρωταρχικό παράγοντα το κέρδος. Όταν λοιπόν ο αγρότης κινδυνεύει να χάσει την παραγωγή του, είναι υποχρεωμένος να κάνει χρήση φυτοφαρμάκων ώστε να σώσει την καλλιέργειά του και να μην χάσει τα χρήματα που έβαλε εξαρχής.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση από την μεριά της, προσπαθεί να μειώσει την χρήση των συνθετικών φυτοφαρμάκων γιατί έχει καταλάβει τα προβλήματα που προκαλούνται από την έκθεση του πληθυσμού στα συνθετικά φυτοφάρμακα. Τα συνθετικά φυτοφάρμακα προέρχονται από το πετρέλαιο και τα παράγωγά του, όπως για παράδειγμα η ουσία η οποίο χρησιμοποιείται για τις απολυμάνσεις των θερμοκηπίων και είναι εξαιρετικά τοξικά τόσο για τον άνθρωπο όσο και για το περιβάλλον. Το 2015-2016 έγινε μία προσπάθεια από τον τότε υπουργό να αποσύρει την συγκεκριμένη ουσία αλλά μετά από παρεμβάσεις που έγιναν από την Ιεράπετρα και το εξωτερικό, τελικά χορηγήθηκε η άδεια κατά παρέκκλιση.
Το συμπέρασμα που έχει βγει από τις Ημερίδες και το οποίο τόνισαν τόσο ο κ. Πετράκης όσο και οι υπόλοιποι ομιλητές, είναι ότι και στην περιοχή της Ιεράπετρας παρατηρείται αυξημένη νοσηρότητα σε χρόνιες ασθένειες. Η μακροχρόνια έκθεση όσων ψεκάζουν σε κλειστούς χώρους, όπου το φυτοφάρμακο δεν έχει το περιθώριο διαφυγής, έχει σαν αποτέλεσμα την μεγαλύτερη επιβάρυνση σε σχέση με αυτούς που κάνουν ανοιχτές καλλιέργειες και πολύ μεγαλύτερη επιβάρυνση από αυτούς που κάνουν βιολογικές καλλιέργειες. Υπάρχουν μελέτες πάνω σε αυτό το θέμα, από όλο τον κόσμο, οι οποίες τεκμηριώνουν αυτή την άποψη. Η νοσηρότητα των εκτεθειμένων σε εντατικές καλλιέργειες από τα συνθετικά φυτοφάρμακα έχουν να κάνουν με αυξημένο ποσοστό αναπνευστικών προβλημάτων, καρδιαγγειακά νοσήματα, ζαχαρώδη διαβήτη, καρκίνους και ενδοκρινικές διαταραχές με το μεγαλύτερο πρόβλημα το οποίο βλέπουν και τονίζουν οι επιστήμονες να είναι το ότι επηρεάζεται το DNA στα σπερματοζωάρια των ψεκαστών. Μειώνεται δηλαδή η ικανότητα γονιμοποίησης. Η υπογονιμότητα στην Ελλάδα έχει φτάσει στο 17% με 1 στα 6 ζευγάρια να μην μπορεί να γονιμοποιήσει. Σύμφωνα με το Κέντρο Γονιμότητας Κρήτης, στην περιοχή της Ιεράπετρας και του Μακρύ Γιαλού, τα ποσοστά κατακερμάτισης του σπερματικού DNA είναι πάνω από 33%, με όριο φυσιολογικού σπέρματος για γονιμοποίηση το 15% και τον ΠΟΥ να χαρακτηρίζει αυτή την κατάσταση νόσο. Όπως είπε ο κ. Πετράκης, είναι απόλυτα κατανοητή η ανάγκη του να παραγάγεις ένα προϊόν ώστε να ικανοποιήσεις τις αγορές, ωστόσο θα πρέπει να παρθούν τέτοια μέτρα, ώστε να μειωθεί η έκθεση του κόσμου στα συνθετικά φυτοφάρμακα γιατί σε λίγο δεν θα μπορούμε να κάνουμε αναπαραγωγή. Το Κέντρο Γονιμότητας της Γαλλίας ανακοίνωσε πριν από έναν μήνα ότι στο 55% των δειγμάτων σπέρματος στην Γαλλία βρέθηκαν υπολείμματα ζιζανιοκτόνων και αυτό αποτελεί μία εξήγηση για την υπογονιμότητα. Ο συντελεστής γονιμότητας στις γυναίκες που είναι σε αναπαραγωγική ηλικία έχει φτάσει στο 1,4 παιδιά, δεν ανανεώνεται δηλαδή το ζευγάρι. Ταυτόχρονα, κάθε ηλικιωμένος φεύγει με αιματολογική πάθηση ή καρκίνο. Το τίμημα που πληρώνουμε δεν οφείλεται στη έκθεσή μας στα συνθετικά φυτοφάρμακα τον τελευταίο καιρό, αλλά στην συσσωρευμένη έκθεση δεκαετιών. Το πρόβλημα ξεκίνησε από την δεκαετία του 1970 και μετά και αυτή την στιγμή βρισκόμαστε στην τρίτη γενιά καλλιεργητών θερμοκηπίου. Δυστυχώς, όλες οι αλλαγές που γίνονται στα γονίδια και οι πληροφορίες για τις ασθένειες, κληρονομούνται μέσω του DNA του σπέρματος. Η τωρινή μας έκθεση είναι πιθανό να δώσει απόγονο που θα έχει επίσης πρόβλημα καθώς ο ανθρώπινος οργανισμός αδυνατεί να διορθώσει τις ζημιές στο DNA με αποτέλεσμα μετά από πέντε ή δέκα χρόνια, ανάλογα με την αντίσταση και την άμυνα του οργανισμού, να εμφανιστεί κάποιο πρόβλημα που να σχετίζεται με την υπογονιμότητα ή με κάποια ασθένεια.
Από έρευνα του κ. Πετράκη σε παιδικούς σταθμούς της Ιεράπετρας την περίοδο 2013- 2014, βρέθηκαν 12 περιστατικά τα οποία είναι πολύ ασυνήθιστα για τα παιδοχειρουργικά δεδομένα.
Πέρα από την έκθεση λόγω του ψεκασμού, υπολείμματα συνθετικών φυτοφαρμάκων υπάρχουν και στα τρόφιμα. Μπορεί αυτά τα υπολείμματα να μην υπερβαίνουν τα όρια της ΕΕ όμως το μείγμα που έχουν μέσα σε υπολείμματα προκαλεί το οξειδωτικό στρες. Αυτή είναι μία παράμετρος η οποία δεν έχει υπολογιστεί καλά από τις αρμόδιες ρυθμιστικές αρχές για να εντοπίσει εάν το τρόφιμο είναι κατάλληλο ή όχι. Οι επιστήμονες λοιπόν, καταλήγουν στο ότι, για να μην υπάρχουν τέτοια προβλήματα, πρέπει να υπάρχει αυξημένη γεωπονική φροντίδα στην παραγωγή των προϊόντων όπως γίνεται αυτή τη στιγμή στην Ιεράπετρα. Επίσης, το προϊόν πρέπει να πιστοποιείται για υπολειμματικότητα πριν φύγει για τις αγορές. Σύμφωνα με τον κ. Πετράκη, είναι σίγουρο ότι η μακροχρόνια έκθεση σε υπολείμματα φυτοφαρμάκων μέσω της διατροφής, του αέρα και του εδάφους σχετίζεται με την αύξηση του καρκίνου. Στα 50 με 60 χρόνια που έχουν περάσει από τότε που πρωτοξεκινήσαμε να χρησιμοποιούμε συνθετικά φυτοφάρμακα, ενώ ο πληθυσμός της γης αυξήθηκε κατά 50%, η νοσηρότητα σε καρκίνους αυξήθηκε 1000% ακολουθώντας τον ρυθμό αύξησης των φυτοφαρμάκων που είναι και αυτός 1000%, ενώ η παραγωγή σιτηρών αυξήθηκε μόνο 600%. Αυτό σημαίνει ότι για να αυξήσουμε τα προϊόντα που παράγουμε σήμερα, χρησιμοποιούμε πολλά περισσότερα φυτοφάρμακα. Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Αγροτικής Ανάπτυξης παράγουμε προϊόντα που αντιστοιχούν σε δέκα δισεκατομμύρια ανθρώπων ενώ είμαστε οχτώ δισεκατομμύρια.
Όλα αυτά δεν αφορούν μόνο την υγεία των ανθρώπων. Παράλληλα με την νοσηρότητα στους ανθρώπους, παρατηρείται νοσηρότητα και στα ζώα. Υπάρχει ελάττωση των πτηνών τα οποία αποτελούν τους θηρευτές των εντόμων, των εχθρών της καλλιέργειας. Τα τελευταία χρόνια έχουν μειωθεί τα πουλιά κατά 40% και έχει αυξηθεί η αντίσταση των εχθρών στα φυτοφάρμακα. Τα φυτά επίσης επηρεάζονται από την εκτεταμένη χρήση ζιζανιοκτόνων καθώς λόγω αυτού παρουσιάζονται καινούριες ασθένειες. Ο κ. Πετράκης μας έδωσε το παράδειγμα της ξυλέλλα, η οποία απειλεί την ελιά. Λόγω εκτεταμένης χρήσης της γλυφοζέιτ, αλλοιώνεται το μικροκλίμα και οι μικροοργανισμοί του εδάφους. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στους ανθρώπους. Το ανθρώπινο μικροβίωμα του εντέρου δεν είναι πια το ίδιο με αυτό που ήταν πριν από πενήντα χρόνια. Αυτό μπορεί να έχει πολλές συνέπειες όπως αβιταμίνωση D, οστεοπόρωση, εμφάνιση καρκίνου του μαστού σε 1 στις 4 γυναίκες, ινομυώματα στη μήτρα για 1 στις 3 γυναίκες και την ανάγκη να προχωρήσει σε εξωσωματική γονιμοποίηση 1 στις 6 γυναίκες. Ο κ. Πετράκης πιστεύει ότι όλα αυτά προκαλούνται από τα συνθετικά φυτοφάρμακα τα οποία περνάνε σε όλο τον πληθυσμό μέσω της τροφικής αλυσίδας. Όλο αυτό επηρεάζει και το περιβάλλον το οποίο φροντίζει για το φαγητό μας. Εάν πάρουμε ένα κομμάτι εδάφους από την Ιεράπετρα και το αναλύσουμε για να δούμε τι οργανική ύλη και μικροοργανισμούς περιέχει, θα δούμε ότι δεν έχει απομείνει κανένας χρήσιμος μικροοργανισμός. Αυτό σημαίνει ότι ο παραγωγός ξεκινάει σε κάθε καλλιεργητική περίοδο από το μηδέν και πρέπει ο ίδιος να προσθέσει όλα τα απαραίτητα λιπάσματα και φάρμακα ώστε να πάρει το προϊόν που θέλει, εάν το πάρει τελικά, αφού παλεύει με πολλούς εχθρούς και οικονομικές δυσκολίες. Όλα τα παραπάνω είναι συμπεράσματα που αφορούν όλο τον κόσμο. Η Κρήτη έχει το 6% του ελληνικού πληθυσμού, παράγει όμως το 10% του εθνικού αγροτικού προϊόντος, το 25% των ελληνικών λαχανικών και έχει το 50% των ελληνικών θερμοκηπίων. Δεν είναι σωστό να ανεβάζεις το κόστος υγείας για την παραγωγή. Πρέπει λοιπόν ο αγροτικοί και επιστημονικοί φορείς σε συνεργασία με το αρμόδιο υπουργείο να κάνουν κάτι για αυτό.
Ακόμη και για τα φυτά υπάρχουν βιομηχανοποιημένοι τρόποι αναπαραγωγής κάτι που αναγκαστικά χρειάζεται το φυτοφάρμακο. Αυτό το μοντέλο πρέπει να αλλάξει και δεν αποτελεί ευθύνη του παραγωγού αλλά της κεντρικής πολιτείας η οποία θα πρέπει να προστατεύσει τον πληθυσμό εάν θέλουμε να είμαστε ένα βιώσιμο κράτος καθώς στην Ελλάδα οι γεννήσεις είναι στο μισό των θανάτων κάθε χρόνο. Ο κάθε άνθρωπος είτε είναι παραγωγός, είτε είναι καταναλωτής έχει δικαίωμα να τρώει καθαρή τροφή, να αναπνέει καθαρό αέρα και να πίνει καθαρό νερό κάτι που η σύγχρονη κοινωνία προσπαθεί να ελέγξει και να βάλει μέσα σε ένα εμπορικό σχήμα το οποίο θα εξυπηρετεί συγκεκριμένα συμφέροντα. Ο κ. Πετράκης σε αυτό το σημείο ανέφερε τα lobby συνθετικών φυτοφαρμάκων που υπάρχουν στην ΕΕ, τα οποία με επιθετικό τρόπο προσπαθούν να σταματήσουν την ΕΕ από το να παίρνει μέτρα μείωσης των συνθετικών φυτοφαρμάκων. Αν και τα τελευταία χρόνια η κατάσταση από άποψη χρήσης φυτοφαρμάκων έχει βελτιωθεί, οι δείκτες γονιμότητας είναι οι πραγματικοί δείκτες ζωής για το πόσο ο άνθρωπος νοσεί ή όχι. Η έρευνα που σχετίζεται με την νοσηρότητα και την θνησιμότητα περιλαμβάνει στοιχεία από το 1950 και μετά από τότε που έγινε η σύνδεση της έκθεσης στα φυτοφάρμακα και της αύξησης της νοσηρότητας. Το 1950 οι γεννήσεις ήταν τριπλάσιες σε σχέση με τον αριθμό των θανάτων στην Ελλάδα. Σήμερα έχουμε περισσότερους θανάτους από γεννήσεις. Όλοι μαζί μπορούμε να φτιάξουμε έναν καλύτερο κοινωνικό και διατροφικό κόσμο γιατί το αξίζουμε.
Κλείνοντας, ο κ. Πετράκης τόνισε την σημασία του να υπάρχει περισσότερος έλεγχος και σύνδεση των επιστημόνων με τους παραγωγούς ώστε να διασφαλιστεί η λιγότερο δυνατή έκθεση, ένα καλύτερο ποιοτικά προϊόν και να βελτιωθούν οι δείκτες υγείας και η ποιότητα ζωής όλων μας. Μία από τις προτάσεις των επιστημών είναι να συγκεντρώνονται οι κενές φιάλες συσκευασίας των φυτοφαρμάκων στα ΧΥΤΑ Αμαρίου, με ευθύνη της Περιφέρειας, των Δήμων και των παραγωγικών φορέων, ο οποίος είναι ο κατεξοχήν αρμόδιος χώρος για να τις διαχειρίζονται. Αυτή η πρόταση είχε γίνει και στην Ιεράπετρα ώστε να γίνει πρότυπο παράδειγμα και να αποκτήσει τον πρώτο σταθμό συγκέντρωσης αυτών των φιαλών όπως κάνει και με το νάιλον. Οι προτάσεις υπάρχουν και αυτό που πρέπει να γίνει, σύμφωνα με τον κ. Πετράκη, είναι να συνεργαστούν όλοι οι αρμόδιοι φορείς και ο επιστημονικός κόσμος ώστε να διασφαλιστεί η καλύτερη και ποιοτικότερη παραγωγή στην Κρήτη. Τέλος, ο κ. Πετράκης προτείνει στους καταναλωτές να ενημερωθούν, να ευαισθητοποιηθούν, να αποφεύγουν τα εισαγόμενα προϊόντα και να συμμετέχουν ενεργά ώστε να βελτιωθεί αυτή η κατάσταση.
