Τι δείχνουν ευρήματα μελέτης: Στα εδάφη της Κρήτης καταναλώνονται 3.000 τόνοι φυτοφαρμάκων τον χρόνο
Στις γυναίκες μέσης ηλικίας βρέθηκαν ευρήματα που είναι ενδεικτικά για πρόκληση καρκίνου του μαστού, ενώ στους άνδρες διαπιστώθηκε ότι το 35% των σπερματοζωαρίων τους είχε κατακερματισμούς DNA, που είναι ενδεικτικοί της χαμηλής ικανότητας γονιμότητας, σε περιοχές θερμοκηπιακής καλλιέργειας του δήμου Σητείας.
Πρόκειται για στοιχεία-σοκ που δείχνουν μια γενικότερη κατάσταση που επικρατεί στους μόνιμους κατοίκων των περιοχών της Κρήτης με εντατικές καλλιέργειες, οι οποίες και έχουν ως συνέπεια τη μακροχρόνια έκθεσή τους σε φυτοφάρμακα.
Όλα τα στοιχεία αυτά προέρχονται από την πολυβραβευμένη εργασία του διευθυντή της Ιατρικής Υπηρεσίας και διευθυντή του Ακτινολογικού Τμήματος του Νοσοκομείου Αγίου Νικολάου, για τις γεωργικές περιοχές της Κρήτης θερμοκηπιακής και μη καλλιέργειας, που παρουσιάστηκε στη Σητεία, στο πλαίσιο της 4ης Επιστημονικής Ημερίδας για τις επιπτώσεις των φυτοφαρμάκων!
Η εργασία ανήκει στον διευθυντή της Ιατρικής Υπηρεσίας και διευθυντή του Ακτινολογικού Τμήματος του Νοσοκομείου Αγίου Νικολάου Γιώργο Δολαψάκη και τους Γιάννη Βλαχονικολή, Χαράλαμπο Βαρβέρη και Αριστείδη Τσατσάκη. Στην έρευνα αυτή γίνεται συσχέτιση της μακροχρόνιας έκθεσης σε φυτοφάρμακα με τα παθολογικά υπερηχογραφικά και μαστογραφικά ευρήματα σε γυναίκες μέσης ηλικίας, ενδεικτικά για πρόκληση καρκίνου μαστού. Στο Ανδρολογικό Εργαστήριο του Κέντρου Γονιμότητας Κρήτης διαπιστώθηκε πρόσφατα ότι το 35% των σπερματοζωαρίων ανδρών, μόνιμων κατοίκων σε περιοχές θερμοκηπιακής καλλιέργειας του δήμου Σητείας, είχε κατακερματισμούς DNA, που είναι ενδεικτικοί της χαμηλής ικανότητας γονιμότητας.
Εξάλλου, αναφέρθηκαν επίσης στοιχεία όπως ότι στον δήμο Σητείας υπάρχουν κι άλλοι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι, όπως η απόρριψη ετησίως 100.000 τόνων υγρών αποβλήτων ελαιουργείων σε εξατμησιοδεξαμενές και η καύση 82.000 τόνων ελαιοκλάδων. Σε περιοχές με υπεράντληση νερού από γεωτρήσεις παρατηρείται ελάττωση των αποθεμάτων και σε παράκτιες περιοχές με εντατικές καλλιέργειες παρατηρείται κακή ποιότητα νερού γεωτρήσεων για άρδευση (υφαλμύρινση και αυξημένη συγκέντρωση ιόντων χλωρίου). Σε ελέγχους της ΔΕΥΑΣ δεν έχουν ανιχνευθεί υπολείμματα φυτοφαρμάκων σε νερό ύδρευσης του δήμου Σητείας, ούτε και νιτρορύπανση στους υπόγειους υδροφορείς της περιοχής.
Ο Δήμος Σητείας, σε συνεργασία με αρμόδιους φορείς και υπηρεσίες, όπως αναφέρει «θα πρωτοστατήσει για:
- Μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων στις καλλιέργειες. Ιδιαίτερα για τα φάρμακα δακοκτονίας θα ενταθούν οι προσπάθειες για τον περιορισμό χρήσης τοξικών οργανοφωσφορικών και επιβλαβών πυρεθρινοειδών στους ψεκασμούς και κατάργηση των περιττών ψεκασμών.
- Ενίσχυση της εφαρμογής δολωματικών ψεκασμών για την αντιμετώπιση του δάκου, για τη διατήρηση της Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης - ΠΟΠ - του ελαιολάδου, του περιορισμού υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων, του κόστους παραγωγής και της εξολόθρευσης ωφέλιμων οργανισμών.
- Ενημέρωση του κοινού, υπηρεσιακούς ελέγχους για υπολείμματα φυτοφαρμάκων στα τρόφιμα και το περιβάλλον και μέτρα προστασίας των ευαίσθητων ομάδων πληθυσμού.
- Εκπαίδευση καλλιεργητών προκειμένου να εκτιμούν τους κινδύνους έκθεσης σε φυτοφάρμακα, καθώς και να επιλέγουν και να χρησιμοποιούν σωστά τα μέσα ατομικής προστασίας.
- Ορθή διαχείριση ψεκασμών με τη λήψη μέτρων ατομικής προστασίας, τήρηση των αποστάσεων ψεκασμών, ορθή διαχείριση υπολειμμάτων ψεκαστικών υγρών και συντήρηση ψεκαστικών μηχανημάτων.
- Τακτική βιοπαρακολούθηση των επαγγελματιών ψεκαστών για προσδιορισμό και αξιολόγηση έκθεσής τους σε φυτοφάρμακα.
- Η Περιφέρεια Κρήτης, σε συντονισμό με αρμόδιους της Αυτοδιοίκησης, του ΓΕΩΤΕΕ και της αγροτικής παραγωγής, να βρει λύση για έγκαιρη, αποτελεσματική δακοκτονία, φιλική στο περιβάλλον, σε σχέση με την υπουργο-κεντρική, δυσλειτουργική και αναποτελεσματική εφαρμοζόμενη πολιτική.
- Αναστολή της Κοινής Υπουργικής Απόφασης (ΚΥΑ) 6669/79087/15.7.2015 (ΦΕΚ Β' 1791), που μειώνει δραστικά τις αποστάσεις ψεκασμών από ειδικές περιοχές, χωρίς να υπάρχουν οι προβλεπόμενες προϋποθέσεις, με τεκμηριωμένες αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία και περιβάλλον.
- Συλλογή, ανακύκλωση και αξιοποίηση των κενών φιαλών των φυτοφαρμάκων και συλλογή των ληγμένων στα σημεία πώλησης, όπως γίνεται με τα κοινά φάρμακα, σε συνεργασία με τον Ελληνικό Σύνδεσμο Φυτοπροστασίας (ΕΣΥΦ), μετά από σχετική νομοθετική ρύθμιση και παροχή κινήτρων.
- Εκπαίδευση και κατάρτιση των αγροτών στην ολοκληρωμένη και βιολογική καλλιέργεια, με χρήση γηγενών ποικιλιών, υγιή κίνητρα, χρηματοδότηση, εργαλεία διαχείρισης κινδύνων, πρόσβαση στις αγορές, ευνοϊκές επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες και ισορροπία μεταξύ εισροών και εξόδων.
- Μέτρα ενημέρωσης και προσαρμογής των αγροτών στις αυξανόμενες θερμοκρασίες και τα ακραία καιρικά φαινόμενα, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, που οδηγούν σε δραματική αύξηση του πληθυσμού των εχθρών στις καλλιέργειες».
Τα συμπεράσματα της ημερίδας
Αναλυτικότερα, η ημερίδα πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 17 Νοεμβρίου στο Πολύκεντρο του Δήμου Σητείας. Παρευρέθηκαν και χαιρέτισαν ο Παν/τος Ηγούμενος της Μονής Τοπλού, Αρχιμ. Θεόφιλος Σπανουδάκης, η αντιπεριφερειάρχης Λασιθίου Πελαγία Πετράκη, ο πρόεδρος Αγροτικών Συνεταιρισμών Σητείας Μανόλης Μαυροματάκης, ο πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου Σητείας Γιάννης Κατσαράκης και ο δήμαρχος Σητείας Θεόδωρος Πατεράκης. Χαιρετισμό απέστειλε ο βουλευτής Ηρακλείου Βασίλης Κεγκέρογλου. Στην εκδήλωση συμμετείχαν επίσης δημοτικοί σύμβουλοι, γεωπόνοι, φαρμακοποιοί, ιατροί, αγρότες, φοιτητές και φοιτήτριες της Σχολής Διατροφής και Διαιτολογίας του ΤΕΙ Σητείας και πλήθος κόσμου. Συντονιστής της εκδήλωσης ήταν ο Αριστοτέλης Μεραμβελιωτάκης, προϊστάμενος του τοπικού Τμήματος Οικονομικής Ανάπτυξης του Δήμου Σητείας.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε η έκθεση έργων ζωγραφικής από μαθητές των δημοτικών σχολείων Σητείας. Η ανταπόκριση των χορηγών στην ημερίδα ήταν εντυπωσιακή, ζεστή και εγκάρδια. Την Κυριακή 18 Νοεμβρίου, πραγματοποιήθηκε επίσκεψη των ομιλητών και των οργανωτών της ημερίδας στη Μονή Τοπλού, όπου ο Ηγούμενος ανέλυσε το ιστορικό έργο της Μονής και αναφέρθηκε στη συμβολή του στην ανάπτυξη της βιολογικής καλλιέργειας, καθώς και στην προώθηση στην παγκόσμια αγορά των διακεκριμένων με διεθνή βραβεία τοπικών οίνων και ρακής πολλαπλής απόσταξης.
Επίσης, εκτός από τα στοιχεία για τις ασθένειες του πληθυσμού του δήμου Σητείας, σύμφωνα με την εν λόγω εργασία, πολλά άλλα και χρήσιμα συμπεράσματα εξήχθησαν όπως:
Στην Ελλάδα η ετήσια αξία φυτικής παραγωγής είναι 6,7 δισ. ευρώ. Καταναλώνονται ετησίως 30.000 τόνοι φυτοφαρμάκων, εκ των οποίων το 7% είναι λαθραία. Η εντατικοποίηση της παραγωγής, η αλόγιστη χρήση φυτοφαρμάκων, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και της μη ορθής διαχείρισης ενεργειακών και φυσικών πόρων, η ανεπάρκεια εκπαίδευσης και κατάρτισης ψεκαστών αλλά και του ελέγχου ψεκαστικών μηχανημάτων, η έλλειψη ενημέρωσης και η ανυπαρξία ειδικού κέντρου συλλογής και ανακύκλωσης των δεκάδων εκατομμυρίων κενών φιαλών συσκευασίας φυτοφαρμάκων είναι παράγοντες που διαταράσσουν τα οικοσυστήματα και αυξάνουν τη νοσηρότητα.
Στη χώρα με Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) 6669/79087/15.7.2015 (ΦΕΚ Β' 1791), μειώθηκαν οι αποστάσεις ψεκασμών από ειδικές περιοχές, χωρίς να ληφθούν υπόψη:
* Τα αποτελέσματα της διαβούλευσης του ΥΠΑΑΤ το 2014, όπου διαπιστώνεται η χαμηλή εκπαίδευση και κατάρτιση των ψεκαστών.
* Η απουσία τακτικού μηχανολογικού ελέγχου των ψεκαστικών μηχανημάτων και η μη αντικατάσταση των ακροφυσίων ψεκασμού με ειδικά μειωμένης διασποράς.
* Η έγγραφη επιστημονική και τεκμηριωμένη θέση της Ελληνικής Εταιρείας Τοξικολογίας προς τα αρμόδια υπουργεία για τις αρνητικές επιπτώσεις μιας τέτοιας απόφασης. Οι κατ’ εξακολούθηση χορηγήσεις άδειας κυκλοφορίας σε απαγορευμένα από την Ευρωπαϊκή Ένωση φυτοφάρμακα, η προσπάθεια νομοθέτησης επαναχρησιμοποίησης ληγμένων φυτοφαρμάκων και η ανάπτυξη εμπορίας και χρήσης απαγορευμένων, λαθραίων και πλαστών φυτοφαρμάκων επιβαρύνουν την υγεία των ψεκαστών, των περιοίκων, των καταναλωτών, το περιβάλλον και το ελληνικό Δημόσιο. Παρά τις εξαγγελίες, είναι εμφανές το αδιέξοδο της εφαρμοζόμενης αγροτικής πολιτικής, της εξάρτησης και του εθισμού σε παλιές πολιτικές, ξεπερασμένες από τις σύγχρονες ανάγκες και τεχνολογίες.
Στα εδάφη της Κρήτης καταναλώνονται 3.000 τόνοι φυτοφαρμάκων τον χρόνο
Στην περιοχή της Κρήτης η έκταση της ελαιοκαλλιέργειας πλησιάζει τα 2 εκατομμύρια στρέμματα, των αμπέλων τα 253.693 και των κηπευτικών τα 85.453 στρέμματα. Η έκταση των θερμοκηπίων είναι 26.000 στρέμματα. Στην Κρήτη καταναλώνονται ετησίως 3.000 τόνοι φυτοφαρμάκων, κυρίως εντομοκτόνα, μηκυτοκτόνα και ζιζανιοκτόνα, ποικίλης τοξικότητας. Σε ειδικές περιοχές εντατικής καλλιέργειας παρατηρείται μόνιμη ρύπανση εδάφους, εξάντληση, υφαλμύρινση και νιτρορύπανση υδροφορέων.
Παρατηρείται σοβαρή προσπάθεια προβολής και προώθησης τοπικών προϊόντων ποιότητας. Ωστόσο κρίνεται ανεπαρκής η ενημέρωση του κοινού για τη χρήση φυτοφαρμάκων, τα πλεονεκτήματα της εφαρμογής ολοκληρωμένης ή βιολογικής καλλιέργειας, την ανάγκη περιορισμού των υπερκαταναλώσεων τοξικών και επιβλαβών φυτοφαρμάκων και τον σεβασμό του περιβάλλοντος.
Μικρό ποσοστό ψεκαστών λαμβάνουν τα ορθά και πλήρη μέτρα ατομικής προστασίας κατά τους ψεκασμούς, κανείς επαγγελματίας ψεκαστής δε βιοπαρακολουθείται για έκθεση, και σε πολλές περιοχές δεν τηρείται η νομοθεσία περί ορθής διαχείρισης φυτοφαρμάκων και αποστάσεων ψεκασμών από κατοικίες. Δεν πραγματοποιούνται τακτικοί έλεγχοι για υπολείμματα φυτοφαρμάκων σε έδαφος, επιφανειακούς και υπόγειους υδροφορείς και δεν υπάρχει ενημέρωση του κοινού.
Παρά τη ραγδαία αύξηση ιατρών στην Κρήτη, παρατηρείται, ιδιαίτερα σε αγροτικές περιοχές υψηλής παραγωγικότητας, ραγδαία αύξηση αναπτυξιακών και συγγενών ανωμαλιών, νοσηρότητας και θνησιμότητας από καρκίνους, σακχαρώδη διαβήτη, παχυσαρκία, χρόνια νευρο-εκφυλιστικά, καρδιαγγειακά, αυτοάνοσα νοσήματα και μείωση της γονιμότητας.
Σε συνθήκες οικονομικής κρίσης και κλιματικής αλλαγής παρατηρείται προοδευτικά αυξανόμενη δυσκολία αντιμετώπισης εχθρών στις καλλιέργειες, όπως του δάκου στην ελιά ή της Tuta absoluta στην ντομάτα, με σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις, περιορισμό των υπαίθριων καλλιεργειών, αύξηση των κλειστών μονάδων αγροτοκτηνοτροφικής παραγωγής και σημαντική αύξηση εισαγόμενων ζωοτροφών, φυτοφαρμάκων, υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και κόστους παραγωγής.
Σε επίπεδο περιφέρειας Κρήτης υπάρχουν αναφορές για χημική σύσταση, νιτρορύπανση εδαφών, ποιοτικής και ποσοτικής αξιολόγησης υδροφορέων, αλλά δεν έχει ολοκληρωθεί η μελέτη περιβαλλοντικής επιβάρυνσης.
Στην Κρήτη, πολλοί ψεκαστές απορρίπτουν τα υπολείμματα των ψεκαστικών υγρών στο έδαφος και τις 2-3 εκατομμύρια κενές φιάλες των φυτοφαρμάκων τις καίνε ή τις πετάνε στα κοινά σκουπίδια και ρέματα. Ετησίως απορρίπτονται σε εξατμησιοδεξαμενές 800.000 τόνοι υγρών αποβλήτων ελαιουργείων και καίγονται 1 εκατομμύριο τόνοι ελαιόκλαδα, ενώ θα μπορούσαν να επαναχρησιμοποιηθούν στις καλλιέργειες ή στην παραγωγή ενέργειας σε συνδυασμό με την αξιοποίηση των οργανικών αποβλήτων από άλλες αγροτοκτηνοτροφικές πηγές.
Μέτρα κατά της αλόγιστης χρήσης φυτοφαρμάκων
Στον δήμο Σητείας παράγονται 15.000 τόνοι ελαιολάδου ετησίως, η μεγαλύτερη σε έκταση ελαιοκαλλιέργεια ανά κάτοικο στην Κρήτη. Το ελαιόλαδο Σητείας κατέχει από το 1993 την Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ) και διατηρεί ιδιαίτερη θέση στον παγκόσμιο χάρτη του ελαιολάδου. Καλλιεργούνται 137.000 στρ. ελιές, 15.000 στρ. αμπέλου και 1.000 περίπου στρ. θερμοκηπίων. Εκτός του ελαιολάδου, παράγονται και εξάγονται άριστης ποιότητας οίνοι, αγροτοκτηνοτροφικά προϊόντα και λαχανικά. Η έκταση της βιολογικής καλλιέργειας στην περιοχή είναι το 4,2% της συνολικής καλλιεργούμενης έκτασης και είναι η μεγαλύτερη στην Κρήτη. Συνολικά οι περιοχές Natura 2000 στον δήμο Σητείας καταλαμβάνουν έκταση 85.756 στρ. ή το 13,58% της συνολικής έκτασης του δήμου και το Παγκόσμιο Γεωπάρκο UNESCO της Σητείας το 76%. Η περιοχή Σητείας είναι το πρώτο θύμα της κλιματικής αλλαγής εξαιτίας ιδιαίτερων εδαφοκλιματικών συνθηκών. Παρατηρείται η μεγαλύτερη στην Κρήτη δημογραφική γήρανση και μείωση του πληθυσμού ( 20% σε σχέση με το 1960).
Οι παραγωγοί, ο Δήμος Σητείας, η Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Σητείας, ο Οργανισμός Ανάπτυξης Σητείας, το Τμήμα Διατροφής και Διαιτολογίας του ΤΕΙ Κρήτης, οι αρμόδιες υπηρεσίες και άλλοι φορείς συμβάλλουν ιδιαίτερα στην ανάπτυξη της περιοχής.
Το Γεωπάρκο Σητείας συμβάλλει στην ανάπτυξη συνεταιριστικής, αειφόρου και βιολογικής γεωργίας στην περιοχή, στην ταυτόχρονη διατήρηση οικοσυστημάτων και ανάπτυξη παραγωγής χωρίς να είναι η κερδοφορία αυτοσκοπός, ενάντια στην αλόγιστη χρήση φυτοφαρμάκων και των γενετικά τροποποιημένων ειδών. Σήμερα, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση, με την ισχύουσα κοινοτική νομοθεσία και τη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική 2021-2027, προσπαθεί να περιορίσει τη χρήση φυτοφαρμάκων μέχρι και την οριστική κατάργησή τους, οι Έλληνες αγρότες δεν έχουν προσαρμοστεί και ενταχθεί στις σύγχρονες απαιτήσεις της αγοράς και των νέων τεχνολογιών. Το όφελος από τη μακροχρόνια χρήση των φυτοφαρμάκων στην αγροτική παραγωγή είναι μικρότερο από την αύξηση του κόστους υγείας και της προκαλούμενης επιβάρυνσης του περιβάλλοντος. Αναπτύσσονται διεθνώς νέες μέθοδοι ολοκληρωμένης και βιολογικής καλλιέργειας, νέες τεχνολογίες, καθώς και εναλλακτικές πηγές παραγωγής ενέργειας και διατήρησης των οικοσυστημάτων. Δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για σταδιακή απεξάρτηση από το παλιό μοντέλο ανάπτυξης και την πραγματοποίηση της βιώσιμης και αειφόρου αγροτικής ανάπτυξης.
neakriti.gr
