Στο πλαίσιο διαβούλευσης του Δήμου Ιεράπετρας
Έκθεση Τεκμηρίωσης Πρότασης
για τον σχεδιασμό νέου αλιευτικού καταφυγίου στην Ιεράπετρα,
στα πλαίσια διαβούλευσης του Δήμου Ιεράπετρας.
Α. Παράγοντες σχεδιασμού
Τους παράγοντες σχεδιασμού για την δημιουργία ενός νέου λιμανιού τους έβαλε ο Δήμος Ιεράπετρας, μέσω του Λιμενικού Ταμείου (πρόεδρος ο Ασπραδάκης Γιώργος).
Μιλάμε για την δημιουργία ενός αλιευτικού καταφυγίου, με την δυνατότητα ελλιμενισμού ενός Κ/Ζ ή ενός Φορτηγού – Επιβατηγού.
Β. Προσέγγιση του θέματος
«Λιμάνι δεν κάνεις εκεί που δεν υπάρχει λιμάνι». Αυτό έλεγαν παλιά οι μηχανικοί. Σήμερα όμως με τις δυνατότητες που έχομε, μπορούμε να φτιάξουμε οτιδήποτε.
Ένα λιμάνι λοιπόν στην Ιεράπετρα πρέπει να γίνει και η καταλληλότερη θέση είναι αυτή που προτείνεται. Γιατί μπορεί να διαμορφωθεί εύκολα η χερσαία ζώνη, η πρόσβαση σ’ αυτό, καθώς και μια μελλοντική επέκτασή του, αφού δεν υπάρχουν κτίσματα. Πρέπει να λάβουμε όμως υπόψη μας τα αρχαιολογικά ευρήματα που υπάρχουν στην περιοχή. Είναι ευκαιρία να γίνουν οι απαιτούμενες ανασκαφές, να συνεχιστούν οι ερευνητικές εργασίες και να αναδείξουν ό,τι υπάρχει.
Προσωπικά δίνω περισσότερη έμφαση στον λειτουργικό σχεδιασμό, και λιγότερο στον γεωμετρικό σχεδιασμό. Προσπάθησα να δω την διασύνδεση του λιμανιού με την χερσαία ζώνη και τις χρήσεις γης που επικρατούν, καθώς και τις δυνατότητες επέκτασης.
Γ. Ιστορική αναφορά
Η κατασκευή του λιμανιού της Ιεράπετρας είναι μια μεγάλη απαίτηση των κατοίκων της Ιεράπετρας κυρίως από τους αλιείς. Θυμάμαι επί Δημαρχίας Μυγιάκη, μικρός τότε, οι ψαράδες μετά από μια μεγάλη θαλασσοταραχή ’81-’82; η οποία κατέστρεψε ουσιαστικά την νότια θωράκιση του λιμανιού, είχαν βγάλει τα τιμόνια από τα καΐκια τους και τα τοποθέτησαν στα σκαλοπάτια του Δημαρχείου για πολλές μέρες, διαμαρτυρόμενοι. Έχω εικόνες από εκείνη την ημέρα. Θυμάμαι τους ψαράδες να προσπαθούν να βγάλουν τα καΐκια τους από το λιμάνι, να τα φέρνουν στην παραλία της αποβάθρας και να τα τραβάνε στην παραλία.
Επίσης είδαμε και την έλλειψη ενός αγκυροβολίου, για να μπορεί να δέσει αρόδο ένα μεγάλο πλοίο, ένα Κ/Ζ. Ένα αγκυροβόλιο πρέπει να γίνει σε απόσταση τουλάχιστο 400 μέτρα από την στεριά, για ένα σκάφος 300 μέτρων.
Το καλοκαίρι που πέρασε, φιλοξενήσαμε μια επιστημονική ομάδα από Αγγλία, την Εφορεία Ενάλιων Αρχαιοτήτων, το ΙΤΕ, το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών από τα Χανιά και το Πανεπιστήμιο Κρήτης. Μου είπαν ότι το λιμάνι της Ιεράπετρας, έμοιαζε με το λιμάνι της Αλεξάνδρειας. Ήταν μια μικρογραφία. Παρακάτω παραθέτω μερικές φωτογραφίες του λιμανιού της Αλεξάνδρειας όπως ήταν παλιά.
Μάθαμε επίσης από την κα Δέσποινα Τριχά, ότι υπήρχε και Λαζαρέτο, στην περιοχή του παλαιού ΚΤΕΛ κάτω από την εκκλησία του Σταυρού. Η πληροφορία έχει δοθεί στις Εφορείες Αρχαιοτήτων και δεν μπορώ να πω περισσότερα. (Τα Λαζαρέτα ήταν χώροι υποδοχής στα όρια του λιμανιού, όπου έμπαιναν σε καραντίνα επιβάτες, πληρώματα καθώς και εμπορεύματα που προέρχονταν από λιμάνια στα οποία άκμαζε η επιδημία της πανούκλας. Στην Ιεράπετρα η περιοχή με το όνομα Λαζαρέτο οριοθετείται και σήμερα, από την πλατεία Πλαστήρα, έως και την περιοχή του Νοσοκομείου βορειότερα). Ενδεχομένως είχε άνοιγμα από θάλασσα, μεταξύ του Γυμναστηρίου και του Ξενοδοχείου Άστρο και έφτανε μέχρι το παλαιό ΚΤΕΛ. Εκεί έχει βρεθεί Κρηπιδότοιχος με μεγάλους μεταλλικούς κρίκους.
Δ. Λειτουργικός σχεδιασμός – Γεωμετρικός σχεδιασμός – Ιεράρχηση
Σ’ αυτή τη φάση σχεδιασμού, πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τους επικρατέστερους ανέμους και τις συνθήκες του μικροκλίματος της περιοχής. Ξέρουμε ότι η θάλασσα θέλει χρόνια παρατήρησης, προκειμένου να καταλάβεις την συμπεριφορά της. Έχομε όμως μαρτυρίες ετών από ψαράδες της περιοχής και επαγγελματίες του είδους, όπως ο καπετάνιος κος Ραϊνάκης Γιώργος, καθώς και φωτογραφικό υλικό από το 1940.
Η υπόψη περιοχή, βρίσκεται στα όρια της πόλης, με την παραγωγική Ιεράπετρα, σε μια ουδέτερη ζώνη, απουσία μιας κύριας δεσμευτικής χρήσης και πολλές διαφυγές. Υπάρχει χερσαία ζώνη άνω των 15 στρεμμάτων χωρίς κύρια χρήση που μπορεί να δεσμεύσει την επέκταση ή την λειτουργία του λιμένα και των υποστηρικτικών δομών, όπως Λιμεναρχείο, Αναψυκτήριο, στάθμευση αυτοκινήτων και λεωφορείων, αποθήκες υλικού, ψυγεία κτλ.. Επίσης μπορούν να διαμορφωθούν 2 τουλάχιστον δρόμοι προσέγγισης από και προς τον νότιο οδικό άξονα, συνδέοντας ασφαλώς και απρόσκοπτα το λιμάνι.
Έχομε δεδομένο ότι οι ισχυρότεροι άνεμοι είναι ΒΑ κατά 80% και οι ΝΔ κατά 40%. Επομένως ασφαλή προσέγγιση στο λιμάνι της Ιεράπετρας είναι από ανατολάς ή και νότια – ανατολικά. Ο νότιος άνεμος είναι επικίνδυνος, διότι φέρνει πελαγίσιο δυνατό κύμα.
Η παλίρροια είναι στα 40 cm. Επομένως ο σχεδιασμός (ως προς τα βάθη), μπορεί να είναι ακριβής.
Υπάρχει η δυνατότητα να εκμεταλλευτούμε την τεχνητή λίμνη της Ναυμαχίας με την ανακατασκευή του διαύλου και την παράλληλη ανάπτυξη του Ενετικού παιχνιδιού «Ναυμαχία».
Ο ιστός της πόλης πρέπει να αποδεσμευτεί από την πρόσβαση προς το λιμάνι και τον φόρτο που επιφέρει η κίνηση των λεωφορείων και των επισκεπτών προς το νησί Χρυσή. Παράλληλα μπορεί να αξιοποιηθεί ο προβλήτας που εξυπηρετεί σήμερα τα ημερόπλοια και να κατασκευασθεί με ασφάλεια, ένας υπόγειος χώρος στάθμευσης, 7,50 στρεμμάτων αρκετός να εξυπηρετήσει τουλάχιστο 300 αυτοκίνητα, ενώ το δώμα θα μπορούσε να υπερυψωθεί ακόμα και 1,00 μέτρο, προκειμένου να αξιοποιηθεί ως χώρος αναψυχής. Σε συνέχεια η Στρατηγού Σαμουήλ να γινόταν δρόμος ήπιας κυκλοφορίας, χωρίς στάθμευση. Αυτό το λέω από το 1997 όταν ήμουν Ειδικός Συνεργάτης Δημάρχου και κατασκευαζόταν ο προβλήτας.
Σκοπός του λιμανιού, είναι να δίνει στους καπετάνιους την αίσθηση και την σιγουριά ενός ασφαλούς κατάπλου, ελλιμενισμού και απόπλου, κάθε ώρα και στιγμή.
Ουσιαστικά, έχομε να οριοθετήσουμε και να συνδυάσουμε τις παρακάτω λειτουργίες:
Είσοδος λιμανιού – Η είσοδος του λιμανιού πρέπει να σχεδιαστεί με τρόπο έτσι ώστε να μπορεί να δέσει Κ/Ζ μέχρι και 300 μέτρα. Παράλληλα πρέπει να έχει το κατάλληλο σχήμα για να αποφευχθεί το αντιμάμαλο εντός του λιμανιού.
Έκταση λιμανιού – Η επέκταση του νέου λιμανιού οριοθετείται από το υφιστάμενο αλιευτικό καταφύγιο και τον δίαυλο της τεχνητής λίμνης, ο οποίος πρέπει να είναι εντός του νέου λιμένα. Ενδεχομένως να υπάρχει και κάποια δέσμευση από την Εφορεία Ενάλιων Αρχαιοτήτων. Παράλληλα, πρέπει να κατασκευασθεί πλύστρα, ενώ πρέπει να υπάρχει η δυνατότητα μανούβρας πλοίου έως 80 μέτρων. Εντός του λιμανιού, τοποθετούνται πλωτές εξέδρες, για το δέσιμο των μικρών σκαφών όπως ορίζουν οι προδιαγραφές.
Κτιριακές υποδομές λιμένα. Στην ευρύτερη περιοχή της Χ/Ζ του νέου λιμανιού, πρέπει να συγκεντρωθούν όλες οι παρελκόμενες δραστηριότητες. Λιμεναρχείο, ψυγεία, αποθήκες κτλ..
Χερσαία ζώνη (Χ/Ζ) - Περιοχή με Αρχαιολογικό και Ιστορικό ενδιαφέρον.
Υπάρχει η δυνατότητα να αναπτυχθεί βόρεια του λιμένα. Είναι μια περιοχή άνω των 15 στρεμμάτων, με Αρχαιολογικό και Ιστορικό ενδιαφέρον. Πρέπει να γίνουν οι σχετικές έρευνες, προκειμένου να αναδειχθούν τα ευρήματα και να απελευθερωθεί η περιοχή.
Πρόσβαση διασύνδεση με υφιστάμενο οδικό δίκτυο. Υπάρχει η δυνατότητα να κατασκευασθούν δύο παράλληλοι δρόμοι, με πλάτος 15 μέτρων (είσοδος – έξοδος) προς τον νότιο οδικό άξονα, χωρίς να επηρεάζεται ο αστικός ιστός.
Εκμετάλλευση της τεχνητής λίμνης «Ναυμαχία». Με τον δίαυλο από το λιμάνι προς την λίμνη, υπάρχει η δυνατότητα ελλιμενισμού μικρών σκαφών.
Αποφόρτιση αστικού ιστού από κυκλοφοριακό φόρτο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, με παράλληλη ανάδειξη του υφιστάμενου παραλιακού μετώπου. Η δημιουργία νέας πρόσβασης για τον λιμένα, αποφορτίζεται ο αστικός ιστός και συγκεκριμένα οι οδοί Κύρβα, Στρατηγού Σαμουήλ και Δαμηλάκη, μέχρι την πλατεία του 1ου Δημοτικού Σχολείου. Παράλληλα οι υπόψη δρόμοι μπορούν να γίνουν πεζόδρομοι ή δρόμοι ήπιας κυκλοφορίας, χωρίς στάθμευση, ενώ μπορούν να αυξηθούν οι επιφάνειες των σκιάστρων που εξυπηρετούν τα καταστήματα εστίασης.
Πιθανή η δημιουργία παραλίας δυτικά. Δυτικά του νέου λιμανιού λόγω των ρευμάτων, ενδέχεται να δημιουργηθεί παραλία, όπως παλιά.
Υπόγειος Χώρος Στάθμευσης. Στον υφιστάμενο προβλήτα, (παραλιακή πλατεία), στον οποίο σήμερα δένουν τα ημερόπλοια, μπορεί να επεκταθεί και να δημιουργηθεί ένα υπόγειο parking 7.50 στρεμμάτων και με δυνατότητα στάθμευσης, για 300 αυτοκίνητα τουλάχιστο. Τεχνικά λύνεται, υπέρ της ασφάλειας, ενώ θα λύσει το πρόβλημα της στάθμευσης. Υπάρχει βέβαια ένα θέμα με την Κτηματική Υπηρεσία.
Τέλος, θέλω να ευχαριστήσω τον καπετάνιο φίλο μου, Ραϊνάκη Γεώργιο, για τις πολύτιμες συμβουλές του.
Ιεράπετρα 20/04/2020
Ο Μηχανικός
Σωμαράκης Γιώργος
Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.- MSc
Περιβαλλοντικό Σχεδιασμό Πόλεων & Κτιρίων
