Ο αντιπεριφερειάρχης Ηρακλείου στον Ηχώ 99,8
ΕΙΣΗΓΗΣΗ – ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΟΥ ΑΝΤΙΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΡΧΗ Π.Ε. ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ, ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΚΟΥΚΙΑΔΑΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΚΕΙΜΕΝΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ – ΣΧΕΔΙΟ «ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ 1»
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α. - ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το πολυσέλιδο (324 σελ.) σ.ν. με 237 άρθρα που δόθηκε στη δημοσιότητα για διαβούλευση δεν επιτρέπει λεπτομερή αξιολόγηση και υποβολή βελτιωτικών προτάσεων, έτσι, κατ΄ανάγκην θα «περιορισθώ» στο σχολιασμό των βασικών κεφαλαίων αυτού, τα οποία είναι βασισμένα στη μελέτη του ΥΠ.ΕΣ. που είχαμε στη διάθεσή μας, χωρίς να ασχοληθούμε συστηματικά, με την οποία ούτως ή άλλως είχα ασχοληθεί με αφορμή και την κοινή συνάντηση ΚΕΔΕ και ΕΝ.ΠΕ. αλλά και αμέσως μετά τη δημοσιοποίηση της παραπάνω μελέτης τον Φεβρουάριο του 2017.
Οι παρατηρήσεις που έκανα βρίσκονται στα χέρια σας ή τουλάχιστον στους υπολογιστές σας, συνεπώς θα κάνω ελάχιστες αναφορές σ’αυτές, αποφεύγοντας έτσι άσκοπες επαναλήψεις.
Η μεγάλη τομή που επιχειρεί η κυβέρνηση, όπως υποστηρίζει η ίδια με τον «ΚΛΕΙΣΘΕΝΗ», είναι η παρέμβαση στον τρόπο εκλογής και διακυβέρνησης των ΟΤΑ, η καθιέρωση των τοπικών δημοψηφισμάτων, η εποπτεία των και οι επιχειρήσεις των Ο.Τ.Α. και η διοίκηση των κοινοτήτων κλπ.
Παρακολούθησα με προσοχή την ομιλία του κ. Υπουργού, στο κοινό συνέδριό μας, αλλά και τις εισηγήσεις και παρεμβάσεις των συνέδρων και δικαίως σχημάτισα την άποψη ότι ο «ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ», αφορά ουσιαστικά μόνον το εκλογικό σύστημα.
• Μετά τη δημοσιοποίηση του σ.ν., εξακολουθώ να υποστηρίζω ότι η προτεινόμενη μεταρρύθμιση δεν δικαιολογεί τη μετονομασία του «ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ» σε «ΚΛΕΙΣΘΕΝΗ» αδικούνται και οι δύο και κυρίως ο Κλεισθένης, ο οποίος όπως αναφέρει ο Αριστοτέλης, στην «Αθηναίων Πολιτεία», το 508 Π.Χ. ύστερα από την καθολική απαίτηση του Αθηναϊκού λαού υποσχέθηκε να αποδώσει σ΄αυτόν τη διοίκηση της πολιτείας. Έτσι, διαίρεσε την αθηναϊκή πολιτεία σε δήμους με χωριστά όργανα και ξεχωριστή για τους δημότες κάθε δήμου προσωνυμία.
Τόσο ο Αθηναϊκός πολιτισμός, όσο και ο πολιτισμός των Λακεδαιμονίων είχαν ως βάση το θεσμό της αυτοδιοίκησης με απόλυτη αυτονομία της πόλης και των περιφερειακών κοινοτήτων.
Η συνένωση των πόλεων και των κοινοτήτων με διατήρηση της αυτονομίας τους, δημιούργησε το θεσμό της συμπολιτείας και του συνοικισμού σαν ένα είδος αυτοδιοικήσεως δευτέρου βαθμού, (τοπική αυτοδιοίκηση 1983 Σελ. 58) Δηλαδή ενώ πέντε αιώνες π.χ. γίνονται οι πρώτες σκέψεις δίδονται οι πρώτες υποσχέσεις και συγκροτούνται και λειτουργούν δύο επίπεδα αυτοδιοίκησης, εμείς πανηγυρίζαμε στις αρχές του 21ου Αιώνα γιατί έχουμε εκλεγμένα Περιφερειακά Συμβούλια.
Η διοικητική μεταρρύθμιση, «κατά κόσμον» ο Καλλικράτης, γεννήθηκε, υστέρα από μια δύσκολη και μακροχρόνια κυοφορία, ως ώριμο αίτημα της αυτοδιοίκησης που δυστυχώς αντιμετωπίσθηκε ως «μνημονιακός θεσμός» από τα κόμματα κυρίως της αριστεράς , που όχι μόνον εγκαταλείφθηκε στην τύχη του από τις εκάστοτε κυβερνήσεις , αλλά και χρησιμοποιήθηκε ως « αμορτισέρ» για την απορρόφηση των κραδασμών ανάμεσα στην εκάστοτε κυβέρνηση και τους πολίτες που δοκιμάζονται από την κρίση.
Η αξιολόγηση της κρίσης, ιδίως όταν γίνεται από επιτροπές γραφειοκρατών και ειδικών επιστημόνων, οι οποίοι αγνοούν ή δεν λαμβάνουν υπόψη τις συνθήκες κάτω από τις οποίες λειτουργεί δεν μπορεί να οδηγήσει σε ασφαλή και αξιόπιστα συμπεράσματα, εξού και τα λάθη, οι παραλήψεις, οι στρεβλώσεις και οι αντιφάσεις της πρότασης που βρίσκεται σε διαβούλευση.
Η παντελής έλλειψη θεσμοθετημένων πόρων (ΚΑΠ)- οι αποδιδόμενοι δεν καλύπτουν ούτε τις λειτουργικές δαπάνες- δεν επιτρέπει στους Ο.Τ.Α. να αντιμετωπίσουν ακόμα και τα πιο μικρά ή μεσαία προβλήματα της καθημερινότητας των πολιτών (καθαρισμός ρεμάτων, συντηρήσεις οδικού δικτύου, κ.λ.π.) ενώ ο δημοκρατικός προγραμματισμός, αποτελεί το πιο κακόγουστο ανέκδοτο.
Δηλαδή, η προτεινόμενη μεταρρύθμισή του Καλλικράτη δεν αποτελεί αίτημα της αυτοδιοίκησης, και πολύ περισσότερο απαίτηση του λαού, παρά ταύτα, η παρουσίασή της στο προηγούμενο συνέδριο την αδίκησε, γιατί δεν δυσκολεύομαι να υποστηρίξω ότι υπάρχουν ρυθμίσεις, που διευκολύνουν τη λειτουργία του αλλά δεν αντιμετωπίζουν τα μείζονα προβλήματα του θεσμού (λειτουργικά, πολλαπλών άσκοπων ελέγχων, απλούστευσης διαδικασιών και κυρίως τα οικονομικά των ΟΤΑ) αν δεν άγγιζε το εκλογικό σύστημα είμαι βέβαιος ότι ελάχιστοι εξ ημών θα είχαν ασχοληθεί.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β. - ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΚΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Για να συζητήσουμε σοβαρά, χωρίς σκοπιμότητες, προκαταλήψεις, αγκυλώσεις πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι:
- To ισχύον εκλογικό σύστημα με το οποίο ο πλειοψηφών την δεύτερη Κυριακή συνδυασμός λαμβάνει ως μπόνους (διαθέτει στο δημοτικό ή το περιφερειακό συμβούλιο) το 60% των συμβούλων, φαλκιδεύει τη λαϊκή κυριαρχία και δεν αποτυπώνει αξιόπιστα την βούληση των πολιτών.
Δηλαδή, κατ’ αρχάς, παρά το ότι η συζήτηση αυτή έπρεπε να γίνει πολύ πριν και όχι κοντά στις εκλογές, πρέπει να συμφωνήσουμε ότι το ισχύον εκλογικό σύστημα έκλεισε τον κύκλο του, η δε τροποποίησή του απαιτεί ευρύτερες πολιτικές και κοινωνικές συναινέσεις.
Προσωπικά δεν φοβάμαι την απλή αναλογική, αντίθετα την υποστηρίζω, κυρίως για λόγους διαφάνειας, αλλά δυστυχώς η προτεινομένη εφαρμογή της αποτελεί απειλή για τον θεσμό, όχι μόνο γιατί επιχειρείται χωρίς ευρύτερες συναινέσεις αλλά κυρίως γιατί ενισχύει την παντοδυναμία των μονοπρόσωπων οργάνων (Δημάρχων ή Περιφερειαρχών) και αποδυναμώνει τα συλλογικά όργανα τα οποία μεταβάλλει σε κινούμενη άμμο, με την υπονόμευση της λειτουργίας των παρατάξεων.
Ειλικρινά δεν μπορώ να ερμηνεύσω την ανησυχία και τις αντιδράσεις των Δημάρχων και ορισμένων Περιφερειαρχών, τους οποίους καθιστά παντοδύναμους.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ. - Ο ΤΡΟΠΟΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ
• Ο τρόπος διακυβέρνησης και οργάνωσης και των δύο βαθμών αυτοδιοίκησης, πρέπει να τεθεί σε άλλες βάσεις.
• Το υφιστάμενο μοντέλο, αν δεν έκλεισε τον ιστορικό του κύκλο έχει μια σειρά λειτουργικών και θεσμικών προβλημάτων, που αδυνατίζουν το ρόλο των «κυρίαρχων» (συλλογικών) οργάνων, των δημοτικών και των Περιφερειακών Συμβουλίων και ενισχύουν ακόμα περισσότερο το ρόλο των μονοπρόσωπων οργάνων (Δημάρχων και Περιφερειαρχών).
• Παρά το ότι τα μονοπρόσωπα όργανα (Δήμαρχοι και Περιφερειάρχες) είναι «εκτελεστικά όργανα» των αποφάσεων των οικείων Συμβουλίων ο «προσωποκεντρικός» χαρακτήρας αποδίδεται από τη μελέτη του ΥΠΕΣ (σελ. 79 αυτής) στη συντριπτική πλειοψηφία που διαθέτει ο επιτυχών συνδυασμός, η οποία σε συνδυασμό με την κομματική (συνήθως) ή προσωπική ακτινοβολία του Δημάρχου/ Περιφερειάρχη – λειτουργεί ως νομιμοποιητικός μηχανισμός των αποφάσεων τους και όχι αντίστροφα.
• Η προτεινόμενη κατανομή του συνόλου των εδρών του Δημοτικού και Περιφερειακού Συμβουλίου από το πρώτο γύρο με το σύστημα της απλής αναλογικής, χωρίς την ταυτόχρονη θέσπιση κανόνων συλλογικής δημοκρατικής λειτουργίας των παρατάξεων και των μεταξύ τους προγραμματικών συνεργασιών, ανεξάρτητα από τις προθέσεις των συντακτών του σ.ν., όχι μόνον δεν αποδυναμώνει τον προσωποκεντρικό χαρακτήρα του θεσμού, αλλά αντιθέτως τον ενισχύει αφού εκ των πραγμάτων οδηγεί σε προσωποκεντρικές συνεργασίες με όπλο την κατανομή «ρόλων» τις περισσότερες φορές χωρίς περιεχόμενο. Παρά ταύτα χωρίς να χάσουμε το δάσος ασχολούμενοι με το εκλογικό σύστημα η αναλογική εκπροσώπηση των παρατάξεων, πρέπει να μελετηθεί σοβαρά γιατί έκτος των άλλων εφόσον περιορισθούν οι πιθανές δυσλειτουργίες και ο «κίνδυνος» της «ακυβερνησίας» με την επίτευξη προγραμματικών συνεργασιών, εξασφαλίζει το διάλογο τη συλλογικότητα, τον πολιτικό (κοινωνικό) έλεγχο και εν τέλει τη διαφάνεια, το δημοκρατικό προγραμματισμό και την καλύτερη αξιοποίηση των ελάχιστων πόρων που έχουμε στη διάθεση μας.
Με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις (άρθρο 68 για τους Δήμους και 91 για την Περιφέρεια για τον ορισμό των αντιδημάρχων και των αντιπεριφερειαρχών).
• Τον Δήμαρχο επικουρούν οι αντιδήμαρχοι. Αντιδήμαρχοι είναι οι σύμβουλοι που ορίζει ο δήμαρχος και στους οποίους μεταβιβάζει την άσκηση αρμοδιοτήτων καθ΄ύλην και κατά τόπο (άρθρο 68 παρ. 1)
• «Τον Περιφερειάρχη επικουρούν οι αντιπεριφερειάρχες οι οποίοι ορίζονται και ανακαλούνται με απόφαση που δημοσιεύεται στην εφημερίδα της κυβερνήσεως…
Με τις διατυπώσεις αυτές οι Δήμαρχοι και οι Περιφερειάρχες αντίστοιχα, ορίζουν αντιδημάρχους, αντιπεριφερειάρχες, προέδρους νομικών προσώπων κλπ. δημοτικούς και περιφερειακούς συμβούλους όλων των συνδυασμών, χωρίς την συγκατάθεση των παρατάξεών τους. Ενώ οι Περιφερειάρχες έχουν δικαίωμα και ανακλήσεως των αντιπεριφερειαρχών.
Ταυτόχρονα με μια σειρά διατάξεων (άρθρα 73 για τους Δήμους και 99 για τις Περιφέρειες) διευκολύνεται η «κινητικότητα» από παράταξη σε παράταξη, η δημιουργία νέων παρατάξεων κλπ.
Ενδεικτικά: «Μέλος του Π.Σ. που ανεξαρτητοποιήθηκε ή διαγράφηκε από την παράταξή του, μπορεί να ενταχθεί σε άλλη, με γραπτή δήλωσή του …. (άρθρο 99 παρ. 11)
- Μέλη του Π.Σ. που έχουν ανεξαρτητοποιηθεί ή διαγραφεί από την παράταξή τους μπορούν να σχηματίσουν νέα παράταξή (άρθρο 99 παρ. 12).
- Υφιστάμενες παρατάξεις μπορούν να συνενωθούν σχηματίζοντας νέα παράταξη, με γραπτή δήλωσή τους προς το Προεδρείο του Π.Σ. (άρθρο 99 παρ. 13)
Είναι προφανές ότι οι «μεταγραφές» αυτές θα γίνονται πάντα και εκτός μεταγραφικής περιόδου, με το «αζημίωτο» φυσικά.
Με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις (άρθρο 68 για τους Δήμους και 91 για την Περιφέρεια) για τον ορισμό των αντιδημάρχων και των αντιπεριφερειαρχών:
• Τον Δήμαρχο επικουρούν οι αντιδήμαρχοι. Αντιδήμαρχοι είναι οι σύμβουλοι που ορίζει ο δήμαρχος και στους οποίους μεταβιβάζει την άσκηση αρμοδιοτήτων καθ΄ύλην και κατά τόπο (άρθρο 68 παρ. 1)
• Τον Περιφερειάρχη επικουρούν οι αντιπεριφερειάρχες οι οποίοι ορίζονται και ανακαλούνται με απόφαση που δημοσιεύεται στην εφημερίδα της κυβερνήσεως.
Με τις διατυπώσεις αυτές οι Δήμαρχοι και οι Περιφερειάρχες αντίστοιχα, ορίζουν και ανακαλούν ανά πάσα στιγμή αντιδημάρχους, αντιπεριφερειάρχες, προέδρους νομικών προσώπων κλπ. δημοτικούς και περιφερειακούς συμβούλους όλων των συνδυασμών, χωρίς την συγκατάθεση των παρατάξεών τους και φυσικά των ίδιων. Ενώ οι Περιφερειάρχες έχουν δικαίωμα και ανακλήσεως.
Ταυτόχρονα με μια σειρά διατάξεων (άρθρα 73 για τους Δήμους και 99 για τις Περιφέρειες) διευκολύνεται η «κινητικότητα» από παράταξη σε παράταξη, η δημιουργία νέων παρατάξεων κλπ.
Ενδεικτικά: «Μέλος του Π.Σ. που ανεξαρτητοποιήθηκε ή διαγράφηκε από την παράταξή του, μπορεί να ενταχθεί σε άλλη, με γραπτή δήλωσή του …. (άρθρο 99 παρ. 11)
- Μέλη του Π.Σ. που έχουν ανεξαρτητοποιηθεί ή διαγραφεί από την παράταξή τους μπορούν να σχηματίσουν νέα παράταξη (άρθρο 99 παρ. 12).
- Υφιστάμενες παρατάξεις μπορούν να συνενωθούν σχηματίζοντας νέα παράταξη, με γραπτή δήλωσή τους προς το Προεδρείο του Π.Σ. (άρθρο 99 παρ. 13)
Είναι προφανές ότι οι «μεταγραφές» αυτές θα γίνονται πάντα και εκτός μεταγραφικής περιόδου, με το «αζημίωτο» φυσικά.
Οι διαδικασίες αυτές είναι φανερό ότι ευνοούν τις προσωπικές διευθετήσεις (συναλλαγές) και φαλκιδεύουν τη λειτουργία των παρατάξεων, γι’αυτό και πιστεύω ότι η προτεινόμενη απλή αναλογική αποτελεί απειλή για το θεσμό.
- Αν η θέση του Δημάρχου ή του Περιφερειάρχη μείνει κενή για οποιοδήποτε λόγο (άρθρο 69 και 93) το δημοτικό και το περιφερειακό συμβούλιο εκλέγει Δήμαρχο ή Περιφερειάρχη, ένα οποιονδήποτε δημοτικό ή περιφερειακό σύμβουλο, με απλή πλειοψηφία των παρόντων στη δεύτερη ψηφοφορία αν δεν εκλεγεί με απόλυτη πλειοψηφία στην πρώτη ψηφοφορία. Έτσι, οι πλειοψηφούσες παρατάξεις με τη διευκόλυνση της «κινητικότητας» μπορούν να βρεθούν στη μειοψηφία.
Η απλή αναλογική όπως θεσμοθετείται σε αρκετές περιπτώσεις, ιδίως σε μικρούς περιφερειακούς Δήμους, θα δημιουργήσει λειτουργικά προβλήματα, τα οποία επιχειρεί να αντιμετωπίσει το προτεινόμενο σ.ν. με αντιδημοκρατικές και αντισυνταγματικές ρυθμίσεις, όπως:
α. οι διατάξεις των άρθρων 71 παρ. 3 εδ. δ. (εκλογή Προεδρείου του Δημοτικού Συμβουλίου), σύμφωνα με τις οποίες ο υποδειχθείς για κάθε αξίωμα υποψήφιος (πρόεδρος, αντιπρόεδρος, γραμματέας) θεωρείται ότι εκλέχτηκε, αν δεν υποβληθεί διαφορετική πρόταση (τεκμήριο εκλογής) χωρίς ψηφοφορία (δεν χρειάζεται να γίνει έγκριση της πρότασης, αλλά τεκμαίρεται ότι έχουν εκλεγεί χωρίς ψηφοφορία).
Αν δε κάποιος «παράξενος» θέσει υποψηφιότητα για μια θέση στο Προεδρείο, επειδή δεν περιλαμβάνεται στους υποδειχθέντες χρειάζεται τα 2/3 των συμβούλων να εκλεγεί, αν δεν λάβει τον αριθμό αυτό, θεωρείται εκλεγείς ο προταθείς, έστω και αν δεν ψηφίσει ο ίδιος τον εαυτό του και δεν λάβει καμία ψήφο.
β. Οι διατάξεις των άρθρων 76 παρ. 4 εδ. β. για την εκλογή της οικονομικής επιτροπής και της επιτροπής ποιότητας ζωής στους Δήμους και 101 παρ. 4 εδ. β. σύμφωνα με τις οποίες αν και στη δεύτερη (επαναληπτική) συνεδρίαση δεν επιτευχθεί εκλογή ή η συνεδρίαση ματαιωθεί, επειδή δεν σχηματίσθηκε απαρτία, θεωρείται ότι εκλέγονται εκείνοι που έλαβαν τους περισσότερους σταυρούς προτίμησης, σύμφωνα με τη δικαστική απόφαση ανακήρυξης
• Οι συντάκτες του σ.ν. με τις ρυθμίσεις αυτές και την αγωνία που εκφράζουν για να βρουν λύσεις δικαιώνουν a priori (προκαταβολικά) όσους επικαλούνται, καλόπιστα ή μη, τον κίνδυνο ακυβερνησίας.
• Οι αντιφάσεις αυτές, εκτός των άλλων, οφείλονται στο ότι η Κυβέρνηση ορθώς κατά την άποψή μου, λόγω της τραυματικής εμπειρίας του παρελθόντος, την περίοδο που ίσχυε η έμμεση εκλογή Δημάρχου, δεν προτίμησε την έμμεση εκλογή του Δημάρχου και του Περιφερειάρχη και τη διαδικασία που προκρίνει στην περίπτωση παύσης, παραίτησης, θανάτου κλπ. ή αν δεν «επιτευχθεί» απαρτία και στη δεύτερη συνεδρίαση να εκλέγεται αυτός που έλαβε τις περισσότερες ψήφους, σύμφωνα με την ανακήρυξη του Δικαστηρίου (κατά τα πρότυπα της εκλογής της Οικονομικής Επιτροπής).
• Η απλή αναλογική, όπως επιχειρείται να εφαρμοσθεί, χωρίς οργανωμένες, θεσμοθετημένες, λειτουργούσες παρατάξεις και προγραμματικές συμφωνίες, αλλά και ελεύθερες τις «μεταγραφές» και την «κινητικότητα», με ή χωρίς ανταλλάγματα από παράταξη σε παράταξη, με μαθηματική ακρίβεια οδηγεί όχι σε ακυβερνησία (όπως καλόπιστα φοβούνται πολλοί), αλλά σε πλήρη εξαθλίωση και απαξίωση του θεσμού, λόγω των φαινομένων σήψης που θα αναδειχθούν.
Δυστυχώς θα δικαιωθούν όσοι υποστηρίζουν ότι το σ.ν. εκθέτει την απλή αναλογική και συκοφαντεί τον Κλεισθένη.
- Οι διατάξεις για την εκλογή των προεδρείων επιβάλλουν, καθιερώνοντας αμάχητο «τεκμήριο εκλογής» χωρίς ψήφο ως μέλη του προεδρείου τους περιφερειακούς Συμβούλους που υποδεικνύονται με μυστική ψηφοφορία από τις παρατάξεις.
- Οι διατάξεις για τον ορισμό αντιδημάρχων και αντιπεριφερειαρχών επιτρέπουν στον Δήμαρχο ή στον Περιφερειάρχη να ορίζει (επιλέγει) οποιοδήποτε μέλος του Δημοτικού ή Περιφερειακού Συμβουλίου, χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της παράταξης με την οποία εκλέχτηκε.
Για τον περιορισμό αυτών των φαινομένων πρέπει να προστεθούν στο σ.ν. διατάξεις με τις οποίες θα προβλεφθεί η διαδικασία ίδρυσης των Δημοτικών και Περιφερειακών Παρατάξεων, ο τρόπος λειτουργίας τους, τα τυχόν έσοδά τους, η εκλογή των οργάνων λειτουργίας τους κλπ.
Ο κίνδυνος της ακυβερνησίας που προβάλλεται καλόπιστα από τους περισσότερους πιστεύω ότι αντιμετωπίζεται με διάλογο, συνεργασίες, συναινέσεις και προγραμματικές συμφωνίες, υπό το φως της δημοσιότητας. Δηλαδή, αντιδήμαρχοι και θεματικοί αντιπεριφερειάρχες κλπ. πρέπει να ορίζονται μόνον δημοτικοί και περιφερειακοί Σύμβουλοι, συνεργαζομένων μεταξύ τους παρατάξεων.
Ενώ σύμφωνα με τις προηγούμενες σκέψεις η εκλογή των χωρικών αντιπεριφειαρχών, πρέπει να γίνεται άμεσα από τους πολίτες, για τους παρακάτω λόγους:
• Οι Νομοί και όχι ο αδόκιμος όρος «Περιφερειακές Ενότητες» είναι βαθιά ριζωμένοι στη συνείδηση των πολιτών ως γεωγραφικός χώρος άσκησης διοίκησης (αλλά και προγραμματισμού) ως εκλογική περιφέρεια (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων), ως χώρος με κοινά ιστορικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά, ενώ ακόμη και οι υποδομές αυτών είναι προσαρμοσμένες (οδικό δίκτυο, υποδομές υγείας, προνοίας, διοικητικές δομές κλπ) με αναφορά την «πρωτεύουσα» του νομού.
• Η νομιμοποιημένη από τους πολίτες της έκφραση των νομών
(Π.Ε.) με σταθερή θητεία, εξασφαλίζει την συνέχεια και την ενότητα της διοίκησης οι δε άμεσα εκλεγμένοι Αντιπεριφερειάρχες αποτελούν σταθερό σημείο αναφοράς για τους πολίτες του νομού.
Η άμεση εκλογή των χωρικών Αντιπεριφερειαρχών στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, συνέβαλλε αποφασιστικά στη διαμόρφωση περιφερειακής συνείδησης και απορρόφησε με επιτυχία τις τοπικιστικές αντιθέσεις, που αποτελούσαν το μεγαλύτερο πρόβλημα ιδίως στις περιφέρειες με ισχυρά δίπολα και ακραίες τοπικές αντιπαραθέσεις.
• Είναι προφανές ότι με τον ν. 3852/2010 δεν ολοκληρώθηκε η περιφερειακή συγκρότηση, κυρίως γιατί με τη νέα αρχιτεκτονική της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης δεν ολοκληρώθηκε η διοικητική, οικονομική και θεσμική συγκρότηση των δήμων. Δηλαδή, γιατί πιο απλά δεν συγκροτήθηκαν οι ισχυροί Δήμοι, που θα μπορούσαν να ασκήσουν τις αρμοδιότητες των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων. Έτσι δεν ολοκληρώθηκε αυτό που αποφασίστηκε ομόφωνα στα συνέδρια της ΕΝΑΕ, η μετεξέλιξη (κανείς δεν μπορούσε τότε να μιλήσει για κατάργηση των νομών) της Νομαρχιακής σε Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση.
• Μέχρι τότε ο νομοθέτης επεφύλαξε στις περιφερειακές ενότητες (νομούς σύμφωνα με την μελέτη του ΥΠΕΣ) και στους άμεσα «πακέτο» εκλεγμένους (κατά την ατυχή και εν πολλοίς προσβλητική διατύπωση της μελέτης) αντιπεριφερειάρχες ένα ιδιαίτερο ρόλο. Δεν είναι τυχαίο ότι οι Π.Ε. «έχουν» (είχαν) δικό τους προϋπολογισμό και οι χωρικοί Αντιπεριφερειάρχες, αρμοδιότητες εκχωρημένες από το νόμο και όχι από τους Περιφερειάρχες (π.χ. την ευθύνη της πολιτικής προστασίας, την εκτέλεση των αποφάσεων του Περιφερειακού Συμβουλίου, της Οικονομικής Επιτροπής και του Περιφερειάρχη που αφορούν το νομό).
• Με τις ρυθμίσεις αυτές επιδιώκεται η διατήρηση της ιδιότυπης «νομικής» οντότητας των Π.Ε., διατηρείται η «εκπροσώπηση» των πρώην νομών με την άμεση εκλογή των Αντιπεριφερειαρχών των Π.Ε., όχι για να διασπάται η ενότητα της Περιφέρειας, αλλά για να επιτυγχάνεται με τη συλλογική λειτουργία της εκτελεστικής επιτροπής στην οποία συντίθενται οι διαφορετικές απόψεις, η πραγματική και ουσιαστική ενοποίηση των περιφερειών και η άρση των τοπικών αντιθέσεων.
• Ο Καλλικράτης δεν θέλει τους Αντιπεριφερειάρχες των Π.Ε. «Νομάρχες», ούτε όμως και «βοηθούς εκπληρώσεως», αμέτοχους στον σχεδιασμό και στη συλλογική λήψη αποφάσεων.
• Ο «Καλλικράτης» βασίζεται στην αρχή «σχεδιασμός και προγραμματισμός» της ανάπτυξης στην περιφέρεια και υλοποίηση στο «νομό» (περιφερειακές ενότητες).
• Ακόμη με την άμεση εκλογή των Αντιπεριφερειαρχών, τις διατάξεις που προβλέπουν τη συλλογική, δημοκρατική λειτουργία των παρατάξεων, τη συμμετοχή των παρατάξεων της μειοψηφίας στο Προεδρείο, τη συγκρότηση και λειτουργία θεματικών επιτροπών με αποφασιστικές αρμοδιότητες κλπ. εκφράζεται η θέληση του νομοθέτη για συλλογική δράση της εκτελεστικής εξουσίας της Περιφέρειας, που στο σημείο αυτό αντιμετωπίζεται διαφορετικά από την εκτελεστική εξουσία των Δήμων, όπου διατηρείται η πανίσχυρη εξουσία του ενός. Οι περιφέρειες ως αναπτυξιακές, διοικητικές και προγραμματικές οντότητες είναι πολύ ισχυρές γι’αυτό και ο νομοθέτης, παρά τον κυρίαρχο ρόλο που αναγνωρίζει στους περιφερειάρχες, μικρούς πρωθυπουργούς, τους χαρακτήρισε ο τότε Πρωθυπουργός της χώρας, ταυτόχρονα, με την άμεση εκλογή των Αντιπεριφερειαρχών, επιδιώκει και κατά κάποιο τρόπο αντιμετωπίζει την παντοδυναμία των μονοπρόσωπων οργάνων, αυτό που χαρακτηρίζαμε ομόφωνα σε όλα τα συνέδρια της αυτοδιοίκησης «δημαρχονομαρχοκεντρικό» σύστημα.
• Η συγκατοίκηση ιδίως σε μεγάλες περιφέρειες πολλών ισχυρών κατά κανόνα προσωπικοτήτων, άμεσα εκλεγμένων και νομιμοποιημένων, δεν είναι εύκολη υπόθεση, αποτελεί «καθολικό γάμο» που λύεται μόνο με τον «θάνατο» (τη λήξη της θητείας την παραίτηση ή την αφαίρεση αρμοδιοτήτων).
• Η δυσκολία αυτή αντιμετωπίζεται μόνο με τη συλλογικότητα, την ενιαία αντίληψη, το κοινό όραμα και τον απόλυτο σεβασμό στο θεσμικό ρόλο καθενός, που επιτυγχάνεται με το θεσμοθετημένο διάλογο και την οργανωμένη ουσιαστική λειτουργία των εκτελεστικών επιτροπών. Καμία διάταξη νόμου δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τις ιδιαιτερότητές μας, είναι όμως αναγκαία η θέσπιση διατάξεων που απλοποιούν και αναδεικνύουν το ρόλο των προσώπων και των οργάνων, συλλογικών ή μονοπρόσωπων. Έτσι , αντί της δαιμονοποίησης και του αναθεματισμού του τρόπου εκλογής , οφείλουμε να προτείνομε ρυθμίσεις για την αντιμετώπιση των προβλημάτων και δυσλειτουργιών.
• Δεν ήταν επίσης τυχαίο, ότι οι άμεσα εκλεγμένοι (χωρικοί) Αντιπεριφερειάρχες, πριν την αύξηση (διπλασιασμό) του αριθμού των θεματικών Αντιπεριφερειάρχών, αποτελούσαν την πλειοψηφία των εκτελεστικών επιτροπών.
• Είναι γνωστό στους «παροικούντες εις την Ιερουσαλήμ» ότι η προηγούμενη Κυβέρνηση επεχείρησε ανεπιτυχώς, λόγω και των αντιδράσεων που προκληθήκαν να αλλάξει τον τρόπο εκλογής των χωρικών Αντιπεριφερειαρχών, γιατί υπήρξε κίνδυνος πολυδιάσπασης των υφιστάμενων κομματικών συνδυασμών, έκανε όμως κάτι πολύ χειρότερο, υπονόμευσε με την ανοχή όλων μας και τη συνενοχή πολλών εξ ημών, κάθε έννοια ή και απλή απόπειρα δημοκρατικού προγραμματισμού με την ενσωμάτωση (κατάργηση) των Κ.Α.Π. ανάπτυξης, με τις ανεπαρκείς ούτως η άλλως λειτουργικές δαπάνες.
Τα ελάχιστα εναπομείναντα έσοδα των Π.Ε. τα οποία προέρχονται από τα μειωμένα τέλη μεταβίβασης οχημάτων και το 50% των προστίμων, διατίθενται κατ΄ανάγκη για την κάλυψη λειτουργικών δαπανών (μεταφορά μαθητών, μισθωμάτων, ακινήτων κλπ).
Οι ΚΑΠ υποκαταστάθηκαν από το Πρόγραμμα Δημοσιών επενδύσεων, το οποίο διατίθεται χωρίς κριτήρια από τον εκάστοτε Υπουργό, στον προθάλαμο του οποίου συνωστίζονται οι αιρετοί της αυτοδιοίκησης. Η παρακράτηση (υπεξαίρεση) των ΚΑΠ υπονόμευσε πλήρως τον ρόλο του Περιφερειακού Συμβουλίου και των περιφερειακών συμβούλων, ιδίως της μειοψηφίας, ο οποίος περιορίζεται στην κατάθεση ερωτήσεων, επερωτήσεων και προτάσεων ψηφισμάτων, χωρίς να μηδενίζω τη διαδικασία αυτή, είναι φανερό ότι δεν μπορεί να αποτελεί το μοναδικό λόγο ύπαρξής των.
Η μακροσκελής (δυσανάλογη) αναφορά μου στον τρόπο εκλογής των χωρικών Αντιπεριφερειαρχών δεν έχει σχέση με τη σημερινή ιδιότητα μου, όπως εύκολα και πρόχειρα μπορεί να υποθέσει κανείς, λόγω του πραγματικού διακυβεύματος το οποίο υποκρύπτει η πρόταση αυτή, που δεν είναι άλλο από την ενίσχυση η μη του ρόλου των συλλογικών ή των μονοπρόσωπων οργάνων.
• Η προηγούμενη πρόταση της κυβέρνησης, η οποία αποδίδεται από κυβερνητικούς αξιωματούχους στους περιφερειάρχες, σε συνδυασμό με την ακατανόητη κατάργηση της οικονομικής επιτροπής (σελ. 95 μελέτης) και τη μεταβίβαση των αρμοδιοτήτων της στο Περιφερειακό Συμβούλιο ή στην Εκτελεστική Επιτροπή περιπλέκει επικίνδυνα τα πράγματα και αναδεικνύει την προχειρότητα και την ανεπάρκεια των προτάσεων της επιτροπής. Είμαι βέβαιος ότι εκτός από την αυταπόδεικτη προχειρότητα που διαπερνά το σύνολο της μελέτης, οι προτάσεις για την καθιέρωση της απλής αναλογικής, της εκλογής των χωρικών αντιπεριφερειαρχών και της κατάργησης της οικονομικής επιτροπής αποβλέπουν στον αποπροσανατολισμό της συζήτησης.
• Αξίζει τέλος να σημειωθεί ότι στις 324 σελίδες του σ.ν. οι αναφορές στις Περιφέρειες είναι ελάχιστες γενικώς , ενώ δεν γίνεται καμιά αναφορά στους θεσμοθετημένους και συνταγματικά κατοχυρωμένους αλλά παρακρατημένους πόρους της Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης, παρά τις ορθές, σε διακηρυκτικό επίπεδο, σκέψεις της μελέτης για την ενίσχυση και την αναβάθμιση του ουσιαστικού ρόλου των θεσμών της ενδοδημοτικής και ενδοπεριφερειακής αποκέντρωσης, ώστε η τοπική αυτοδιοίκηση ακόμα και υπό την σημερινή ευρεία γεωγραφική και πληθυσμιακή συγκρότηση της, να βρίσκεται κοντά στον πολίτη.
• Το σ.ν. απόφευγε να ασχοληθεί με την διαδικασία εκλογής, του Δ.Σ. της ΕΝ.ΠΕ., την σύνθεση αυτού (η οποία καθορίζει και τον τρόπο λειτουργίας του).
Στην διοίκηση της ΕΝ.ΠΕ. συμμετέχουν αυτοδίκαια όλοι οι περιφερειάρχες οι οποίοι και αποτελούν την πλειοψηφία του οργάνου (δεν ισχύει το ίδιο για τους δημάρχους, ούτε μπορούσε να συμβεί λόγω του μεγάλου αριθμού).
Η παρουσία των περιφερειακών συμβούλων, αριθμητικά ασήμαντη, προέρχεται κατά κανόνα από τις παρατάξεις μειοψηφίας.
Η αυτοδίκαιη συμμετοχή και των 13 περιφερειαρχών ισχυροποιεί ακόμη περισσότερο τον ρόλο τους, αποδυναμώνει πλήρως τη δυνατότητα συμμετοχής των περιφερειακών συμβούλων στη διοίκηση της ΕΝ.ΠΕ., ενώ αδυνατίζει, όπως απεδείχθη, τη λειτουργία της Διοίκησης, λόγω και του βεβαρυμμένου καθημερινού προγράμματος των περιφερειαρχών, οι οποίοι θεωρούν – ελάχιστοι όμως εξ’ αυτών το υποστηρίζουν δημόσια – ότι τα προβλήματα του θεσμού αντιμετωπίζονται με τον διορισμό των αντιπεριφερειαρχών από τους ίδιους.
Θα διακινδυνεύσω μια (ασφαλή) πρόβλεψη: όποιος αλλάζει το εκλογικό σύστημα λίγο πριν από τις εκλογές, για να το προσαρμόσει στα μέτρα του, κατά κανόνα υφίσταται τις συνέπειες.
Η καθιέρωση της απλής αναλογικής (την καθιέρωση της οποίας προσωπικά υποστηρίζω υπό προϋποθέσεις στις οποίες ήδη αναφέρθηκα), σε συνδυασμό με την αποδυνάμωση της έκφρασης του νομού και του βασικού κορμού των ψηφοδελτίων (την πακέτο – εκλογή περιφερειάρχη και αντιπεριφερειαρχών) θα ευνοήσει την ανεξέλεγκτη, χωρίς αρχές συναλλαγή μεταξύ παρεών και όχι παρατάξεων. Το λογαριασμό θα τον πληρώσει εν τέλει ο θεσμός, με παράπλευρες απώλειες πολλούς από τους εμπνευστές του εγχειρήματος, όχι ως «θεία δίκη», αλλά ως αναπόφευκτη συνέπεια της έλλειψης συγκροτημένων, βασισμένων σε αρχές και αξίες αυτοδιοικητικών παρατάξεων. Η αποδυνάμωση των κομμάτων και κατ’ επέκταση των κομματικών αυτοδιοικητικών παρατάξεων, ευνοεί την εξέλιξη αυτή.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ. - ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΑΤ’ ΑΡΘΡΟ
Με το άρθρο 100 αντικαθίσταται το τρίτο Εδάφιο της παρ. 2 του άρθρου 169 ως εξής:
«Αν μέλος του συμβουλίου αρνηθεί ψήφο ή δώσει λευκή ψήφο, λογίζεται ως παρόν κατά τη συνεδρίαση μόνο για τον υπολογισμό της απαρτίας, ενώ τόσο η άρνηση όσο και η λευκή ψήφος δεν υπολογίζονται για την καταμέτρηση θετικών και αρνητικών ψήφων».
Με τη ρύθμιση αυτή επιχειρείται να διευκολυνθεί η λήψη αποφάσεων και να «αντιμετωπισθεί» ο κίνδυνος «ακυβερνησίας».
Η διάταξη αυτή αν και κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση, προσωπικά δεν είμαι αντίθετος, δεν αντιμετωπίζει με επάρκεια τα προβλήματα που δημιουργούνται. Επαφίεται στην καλή θέληση των συμβούλων να διευκολύνουν τη λήψη απόφασης χωρίς να πάρουν άμεσα την ευθύνη της μιας της άλλης επιλογής.
Άρθρο 101 (αντικ. άρθρου 175) Εκλογή Οικονομικής Επιτροπής
Με την ισχύουσα διάταξη για την εκλογή των μελών της Οικονομικής Επιτροπής κάθε σύμβουλος ψηφίζει αριθμό ίσο με τον αριθμό των εκλεγομένων. Με την τροποποίηση (αντικατάσταση του άρθρου 175) θα ψηφίζει υποψήφιους σε αριθμό ίσο με το 50%. Η διάταξη αυτή σε αντίθεση με την προηγούμενη δυσχεραίνει την λήψη απόφασης (εκλογή).
Η κατάργηση του εδ. της παρ. 1 του άρθρου 175 το οποίο προβλέπει τη σύνθεση της οικονομικής επιτροπής επιτείνει τον κίνδυνο ακυβερνησίας. Κατά την άποψή μου, η «πλειοψηφούσα» παράταξη με το δημόσιο διάλογο που αναπτύσσεται στο Περιφερειακό Συμβούλιο, τις παραταξιακές συνεργασίες που μπορεί να επιτευχθούν, την κατάλληλη προετοιμασία των θεμάτων από τους εισηγητές, τη διαβούλευση που προηγείται των συνεδριάσεων, μπορεί να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο «ακυβερνησίας» που επικαλούνται όσοι είναι αντίθετοι με την καθιέρωση της απλής αναλογικής.
Η αδυναμία όμως της οικονομικής επιτροπής να λάβει γρήγορα αποφάσεις θα δυσχεράνει τη λειτουργία και την αποτελεσματικότητα του θεσμού. Έτσι η παρ.1 του άρθρου 175 (ήτοι 100 του σ.ν.) πρέπει να παραμείνει ως έχει.
Άρθρο 102 (Λειτουργία Οικονομικής Επιτροπής)
Οι δημόσιες, ανοικτές συνεδριάσεις των συλλογικών οργάνων ευνοούν το διάλογο , τη συμμετοχή, τη διαφάνεια. Με μια σειρά διατάξεων με τις οποίες διευκολύνονται οι κλειστές συνεδριάσεις των συλλογικών οργάνων υπονομεύονται οι ανοικτές δημοκρατικές διαδικασίες. Δηλαδή, ενώ οι αντίστοιχες διατάξεις του «Καλλικράτη» απαιτούν πλειοψηφία των 4/5 των μελών των συλλογικών οργάνων για συνεδριάσεις κεκλεισμένων των θυρών με τις νέες ρυθμίσεις αρκεί η πλειοψηφία των 3/5.
Αν και δεν μπορώ να αντιληφθώ ή και να υποθέσω ακόμη, ποια θέματα μπορούν να δικαιολογήσουν συνεδριάσεις κεκλεισμένων των θυρών, η πλειοψηφία των 4/5 αποτελεί ισχυρή πλειοψηφία που ουσιαστικά αποτρέπει εκπτώσεις στις δημοκρατικές μας αξίες ενώ δεν αποκλείει τις κατ’ εξαίρεση συνεδριάσεις κεκλεισμένων των θυρών αν ποτέ προκύψει κάποιο απρόβλεπτο θέμα.
Άρθρο 103 σ.ν. (αντικατάσταση άρθρου 178)
Στην παρ.2 του άρθρου 178 προστίθεται:
α) το εδ. δ., σύμφωνα με το οποίο η περιφερειακή επιτροπή διαβούλευσης «μπορεί να εισηγείται στο Περιφερειακό Συμβούλιο τη διεξαγωγή Περιφερειακού Δημοψηφίσματος».
β) το εδ. ε., σύμφωνα με το οποίο «διατυπώνει απλή γνώμη επι του προσχεδίου του προϋπολογισμού, σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 3 του άρθρου 78 του ν. 4172/2013
Κατά την παρ. 4 του άρθρου 103 «Με πρόταση οποιουδήποτε μέλους της επιτροπής και εφόσον αυτή εγκριθεί από το ένα πέμπτο (1/5)των μελών της μπορεί να συζητηθεί και οποιοδήποτε θέμα εκτός ημερησίας διάταξης. Η διάταξη αυτή είναι προβληματική και επιβεβαιώνει μια περίεργη αντίληψη που διαπερνά τον «ΚΛΕΙΣΘΕΝΗ 1» την ανατροπή της αρχής της πλειοψηφίας στη λήψη των αποφάσεων.
Μπορώ να κατανοήσω τη δυνατότητα του 1/5 των μελών της επιτροπής να ζητήσει από τον Πρόεδρο της την εγγραφή ενός θέματος στην ημερήσια διάταξη και ακόμη τη δυνατότητα της σύγκλησης της επιτροπής, αλλά με την προηγούμενη ρύθμιση η λειτουργία της επιτροπής θα εκφυλισθεί περισσότερο από αυτό που συμβαίνει σήμερα.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ε. - ΕΠΟΠΤΕΙΑ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ αρ. 105 (αντ. το άρθρο 214)
Με τις διατάξεις του κεφαλαίου ΣΤ (105-129) ο «ελεγκτής νομιμότητας» μετονομάζεται σε «επόπτη ΟΤΑ», η ονομασία δεν είναι τυχαία ούτε χωρίς συνέπειες.
Η εποπτεία αν συνδεθεί με τον παρεμβατικό ρόλο του Παρατηρητηρίου καΙ του εκάστοτε Υπουργού Εσωτερικών μπορεί να μετεξελιχθεί σε επιτροπεία και έλεγχο σκοπιμότητας, ιδίως σε μια περίοδο κατά την οποία η ίδια η χώρα βρίσκεται υπό επιτροπεία.
