Αναβάθμιση της επαγγελματικής εκπαίδευσης με ειδικά μαθήματα ανάλογα με τις ανάγκες κάθε περιφέρειας – Οι μεταβολές στη φιλοσοφία του σχολείου και το στοίχημα της Νίκης Κεραμέως – Δομικές τροποποιήσεις στη λειτουργία των ΑΕΙ
Στις αρχές Νοεμβρίου αναμένεται να κατατεθεί στη διαβούλευση το νομοσχέδιο του υπουργείου Παιδείας για την επαγγελματική εκπαίδευση. Οι αλλαγές που επιφέρει η συγκεκριμένη πρωτοβουλία της Νίκης Κεραμέως δεν συνιστούν απλώς αναβάθμιση της επαγγελματικής εκπαίδευσης, αλλά αποκαθιστούν τον χαμένο κρίκο στα οκτώ επίπεδα προσόντων, τα οποία είναι κοινώς αποδεκτά σε όλον τον προηγμένο κόσμο.
Για να γίνει κατανοητό το μέγεθος του προσδοκώμενου αποτελέσματος αρκεί ένα μόνο στοιχείο: Στην Ελλάδα μόνο το 28% των μαθητών επιλέγουν να φοιτήσουν σε ένα επαγγελματικό σχολείο, ενώ σε χώρες όπως η Γερμανία και η Φινλανδία το αντίστοιχο ποσοστό ξεπερνά το 60%. Ο λόγος είναι απλός, τα σχολεία αυτά είναι άμεσα συνδεμένα με την αγορά εργασίας και προσφέρουν γρήγορη επαγγελματική αποκατάσταση.
Μεταρρύθμιση με ορίζοντα δεκαετίας
Η αλυσίδα των μεταρρυθμίσεων σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, παρότι παρουσιάζεται και εφαρμόζεται σταδιακά ώστε να μην αναστατώσει την εκπαιδευτική κοινότητα, έχει εσωτερική συνοχή και ορίζοντα απόδοσης σε βάθος δεκαετίας. Τεράστιο διάστημα και ακόμα μεγαλύτερο στοίχημα για την κυρία Κεραμέως, όπως ήταν και για σχεδόν όλους τους προκατόχους της, οι οποίοι είδαν αντίστοιχα νομοθετήματα να μένουν μισά, να «ξηλώνονται» ή να μην εφαρμόζονται ποτέ.
Ισως είναι νωρίς για να προβλέψει κανείς την κατάληξη της συγκεκριμένης εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, δεδομένων των αντιδράσεων που εκδηλώνονται ήδη για διάφορα θέματα και της αρνητικής στάσης που τηρεί μια μερίδα συνδικαλιστών της ΝΔ, οι οποίες αναμένεται να ενταθούν όταν κατατεθεί το νομοσχέδιο για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. Υπάρχουν, πάντως, δύο αξιοσημείωτες διαφορές με ό,τι συνέβαινε στο παρελθόν. Η κυρία Κεραμέως δεν βιάστηκε να καταργήσει όλα όσα έκανε ο προκάτοχός της, αντιθέτως διατήρησε και βελτίωσε τις αλλαγές που είχε κάνει ο Κώστας Γαβρόγλου στην προσχολική εκπαίδευση. Επιπλέον, η υπουργός Παιδείας έχει, μέχρι νεωτέρας, την απόλυτη στήριξη του Κυριάκου Μητσοτάκη.
Η φιλοσοφία των αλλαγών, άλλωστε, έχει και τη δική του νοητή σφραγίδα: Αλλαγή της διαδικασίας μάθησης στα σχολεία, εξωστρέφεια, νέα προγράμματα σπουδών, σύνδεση με την αγορά εργασίας, αξιοκρατία και αξιολόγηση των σχολικών μονάδων και των στελεχών της εκπαίδευσης, σύνδεση της χρηματοδότησης των πανεπιστημίων με αντικειμενικά κριτήρια ποιότητας, αυτονομία στη διαχείριση των εκπαιδευτικών τους προγραμμάτων και συνεργασία με κορυφαία πανεπιστήμια του εξωτερικού.
Να γίνει συνειδητή επιλογή για πολλούς
Η επαγγελματική εκπαίδευση δεν θα είναι πλέον μια λύση ανάγκης για λίγους. Ο στόχος είναι να μετατραπεί σε συνειδητή επιλογή για όσους μαθητές και μαθήτριες θέλουν να μπουν πιο άμεσα στην αγορά εργασίας. Μέχρι τώρα τα επαγγελματικά λύκεια κατάρτιζαν το πρόγραμμα σπουδών τους ανάλογα με το ποιες ειδικότητες καθηγητών ήταν διαθέσιμες σε κάθε περιοχή. Στο εξής θα υπάρχει ένας κοινός βασικός κορμός μαθημάτων, ο οποίος θα συμπληρώνεται από μαθήματα επιλογής, προσδιορισμένα στη βάση των αναγκών εργασίας για κάθε περιφέρεια. Παραδείγματος χάριν, τουριστικά επαγγέλματα στις τουριστικές περιοχές, συνδεμένα με τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας στις Δυτική Μακεδονία, όπου θα προχωρήσει η απολιγνιτοποίηση.
Το ενδιαφέρον είναι ότι το πρόγραμμα σπουδών δεν θα καταρτιστεί μόνο από το υπουργείο Παιδείας. Θα προκύψει από τη διαβούλευση, που ολοκληρώνεται εντός των προσεχών ημερών, με τους κοινωνικούς φορείς, τους περιφερειάρχες, τα επιμελητήρια, τους συνδέσμους της βιομηχανίας, του τουρισμού, της αγροτικής παραγωγής, κ.ά., ώστε να εντοπιστούν τα τεχνικά επαγγέλματα που ανταποκρίνονται πραγματικά στις ανάγκες της αγοράς εργασίας και τα οποία χρειάζεται η Ελλάδα για να αναπτυχθεί. Επιπλέον, θα δοθεί η δυνατότητα να δημιουργηθούν και πρότυπα επαγγελματικά λύκεια, ενώ αλλάζουν εκ βάθρων η κατάρτιση και η διά βίου εκπαίδευση μέσω των ΙΕΚ, προκειμένου να σταματήσει η κακοδιαχείριση των ανθρώπινων και οικονομικών πόρων.
Ανάμεσα σε γυμνάσιο και πανεπιστήμιο
Με άλλα λόγια, επιχειρείται μια παρέμβαση ουσίας στον χώρο ανάμεσα στο γυμνάσιο και στο πανεπιστήμιο, με την εισαγωγή αφενός ενός επιπέδου που δεν υπήρχε στο ελληνικό σύστημα και αφορά τα επαγγελματικά σχολεία μετά το γυμνάσιο, και αφετέρου τον επαναπροσδιορισμό και την αναβάθμιση των επαγγελματικών λυκείων και των ΙΕΚ. Με βάση μελέτες της ΕΕ, τα επόμενα χρόνια θα υπάρχει στην Ευρώπη μεγαλύτερη ανάγκη για προσωπικό από αυτά τα επίπεδα εκπαίδευσης.
Ακόμα, επιστρέφει ο θεσμός του σχολικού συμβούλου, με μια νέα αντίληψη για τα καθήκοντά του, η οποία συμπυκνώνεται στην ιδέα να βρίσκεται πιο κοντά στο σχολείο. Αυτό σημαίνει ότι οι σχολικοί σύμβουλοι θα είναι περισσότεροι σε σύγκριση με το παρελθόν αλλά και ότι θα έχουν μικρότερες περιφέρειες υπό την εποπτεία τους.
Τα κομμάτια που ήδη εφαρμόζονται
Παράλληλα, ένα κομμάτι της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης ήδη εφαρμόζεται, κυρίως αλλαγές που αφορούν τα νηπιαγωγεία – σύμφωνα με τα συμπεράσματα του διεθνούς προγράμματος αξιολόγησης μαθητών PISA, αποδίδουν καλύτερα όσοι μαθητές ξεκινούν νωρίτερα το νηπιαγωγείο, και στην Ελλάδα καθιερώθηκε υποχρεωτικά η προσχολική αγωγή από τα 4 έτη -, τα δημοτικά, τα γυμνάσια και τα λύκεια.
Η πιο καινοτόμος αλλαγή στην υποχρεωτική εκπαίδευση είναι η εισαγωγή στο υποχρεωτικό ωρολόγιο πρόγραμμα των δημοτικών και των γυμνασίων των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων, με νέες θεματικές ενότητες: Ευ ζην, μαθήματα αγωγής υγείας, όπως η πρόληψη από εξαρτήσεις, η οδική ασφάλεια, η σεξουαλική αγωγή. Περιβάλλον, κοινωνική συναίσθηση και ευθύνη, δημιουργική σκέψη και πρωτοβουλία, με θεματικές που αφορούν τις τεχνολογίες αιχμής, τη ρομποτική, την επιχειρηματικότητα και τον επαγγελματικό προσανατολισμό. Παράλληλα, προσλαμβάνονται 2.800 ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί, οι οποίοι κρίνονται ιδιαίτερα απαραίτητοι στις περιοριστικές συνθήκες που δημιουργεί η κρίση κορωνοϊού.
Επιπλέον, δρομολογήθηκαν νέα προγράμματα σπουδών, εκσυγχρονίζονται τα σχολικά βιβλία, τα οποία περιείχαν πολλούς αναχρονισμούς καθώς έμειναν ανέγγιχτα για 20 έτη, ενισχύθηκε η διδασκαλία της πληροφορικής, των ξένων γλωσσών, των κλασικών γραμμάτων και της φυσικής αγωγής, και προωθήθηκε η εκπόνηση ερευνητικών και συνθετικών εργασιών ως συμπληρωματικός ή εναλλακτικός τρόπος αξιολόγησης.
Δυνατότητα απόκτησης κοινών πτυχίων από δύο σχολές
Αναμένονται με ενδιαφέρον οι αποφάσεις του υπουργείου Παιδείας και για τις αλλαγές στην ανώτατη εκπαίδευση, τη διακεκαυμένη ζώνη που «τσουρούφλισε» πολιτικές καριέρες. Σύμφωνα με πληροφορίες, ετοιμάζονται δομικές αλλαγές τόσο στη διοίκηση των πανεπιστημίων όσο και στα προγράμματα σπουδών, όπως η δυνατότητα απόκτησης κοινών πτυχίων από δύο σχολές.
Καθιερώνεται η αξιολόγηση εκπαιδευτικών και σχολικών μονάδων
Βασικό στοιχείο της συνολικής στρατηγικής του υπουργείου Παιδείας αποτελεί η αξιολόγηση των σχολικών μονάδων και των εκπαιδευτικών. Σε ό,τι αφορά τους εκπαιδευτικούς θα εισαχθεί ένα διαφανές και αξιοκρατικό σύστημα αξιολόγησης, το οποίο θα επιβραβεύει όσους μοχθούν στις σχολικές αίθουσες, θα προβλέπει την επιμόρφωση όσων χρειάζονται βοήθεια και, ασφαλώς, τη μετακίνηση σε άλλες υπηρεσίες όσων εκπαιδευτικών κριθούν ακατάλληλοι να διδάξουν. Ο στόχος της αξιολόγησης, όπως σημειώνουν πηγές του υπουργείου, δεν είναι τιμωρητικός και γι’ αυτό θα λαμβάνονται υπ’ όψιν διάφορα κριτήρια, ακόμη και πρωτοβουλίες για δράσεις εκτός της τάξης, όπως π.χ. συμμετοχή σε διαγωνισμούς ή άλλες εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες. Αγνωστο είναι πώς θα γίνει δεκτή η αξιολόγηση από τους εκπαιδευτικούς, καθώς υπήρξαν έντονες αντιδράσεις από την απόφαση της υπουργού Παιδείας να διενεργούνται οι εκλογές στα υπηρεσιακά συμβούλια με ηλεκτρονική ψηφοφορία, εκτός σχολικού ωραρίου. Οι αλλαγές, όμως, έχουν την έγκριση του Υπουργικού Συμβουλίου και δύσκολα θα υπάρξουν πισωγυρίσματα.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΒΗΜΑ
