Ο Ναπολέων Σουκατζίδης είναι Εθνικός Ήρωας
Πιστεύω ότι είναι ελάχιστοι αυτοί που δεν έχουν ακούσει ποτέ τίποτα για το Ναπολέοντα Σουκατζίδη. Σίγουρα επίσης είναι λίγοι αυτοί που δε γνωρίζουν το ποιος ήτανε.
Ο Ναπολέων Σουκατζίδης είναι Εθνικός Ήρωας. Εκτελέστηκε από τους Γερμανούς την 1η Μάη 1944 στην Καισαριανή. Ήταν ανάμεσα στους 200 κομμουνιστές πατριώτες που εκτελέστηκαν ως αντίποινα για τη δολοφονία ενός γερμανού στρατηγού και των συνοδών του στους Μολάους της Λακωνίας.
Μπορεί να εκτελέστηκε στην Καισαριανή πριν από 81 χρόνια, όμως η λάμψη του και το μεγαλείο του φτάνουν αναλλοίωτα μέχρι τις μέρες μας. Ο Ναπολέων Σουκατζίδης δεν ήταν ένας συνηθισμένος άνθρωπος. Είναι μοναδική η υπέρβαση που έκανε. Το ανθρωπάκι με τη γερμανική στολή που ήταν διοικητής του στρατοπέδου Χαϊδαρίου του χάριζε τη ζωή, αλλά ο γίγαντας Ναπολέων επέλεξε ελεύθερα και συνειδητά το θάνατο. Γιατί πολύ απλά, δε θα μπορούσε να ζει ξέροντας πως εκτελέστηκε κάποιος άλλος στη θέση του. Ήταν κομμουνιστής! Πρότυπο ελεύθερου ανθρώπου, αγνού πατριώτη, υπόδειγμα αυταπάρνησης, ηρωισμού και αυτοθυσίας.
Είναι ευρέως γνωστή η πορεία ζωής του Ναπολέοντα Σουκατζίδη.
Γεννήθηκε στην Τρίγλια της Προύσας στη Μικρά Ασία το 1909. Νωρίς – νωρίς έζησε δύο ξεριζωμούς. Τον πρώτο το 1914 που σαν πεντάχρονο παιδάκι έφυγαν από την Προύσα για το εσωτερικό της Ανατολίας. Κι ο δεύτερος το 1922 όπου σαν δεκατριάχρονο αγόρι ήρθε με τους γονείς του στο Ηράκλειο της Κρήτης και από εκεί στο Αρκαλοχώρι.
Στο Ηράκλειο στη Μέση Εμπορική Σχολή αρχικά και στην Ανωτέρα Εμπορική Σχολή αργότερα, ο Ναπολέων σπουδάζει οικονομικά και γίνεται λογιστής. Σ’ αυτό το Ηράκλειο του μεσοπολέμου «είδε» τη φτώχια και τη δυστυχία των ανθρώπων. Των χιλιάδων προσφύγων, των επίσης χιλιάδων ανέργων που ζούσαν τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης του 1929 και των μεγάλων πολιτικών κρίσεων της εποχής εκείνης. «Είδε» επίσης τις αγωνιστικές κινητοποιήσεις, τα συλλαλητήρια, τις απεργίες των εργατών, τις διεκδικήσεις των αγροτών και την οργανωτική ανάπτυξη της Αριστεράς στην οποία κατέφευγαν όλο και περισσότεροι. Το 1927 γίνεται μέλος της ΟΚΝΕ (Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας).
Αυτό που δεν είναι ευρέως γνωστό είναι ότι ο Ν. Σουκατζίδης έζησε και έδρασε στην Ιεράπετρα τα χρόνια 1932 -1935.
Μετά τη στρατιωτική του θητεία και την απόκτησή του πτυχίου του, ήρθε στην Ιεράπετρα ως αρχιλογιστής στην εταιρία Μίνως . Το εργοστάσιο Μίνως την εποχή εκείνη ήταν στην πλήρη ακμή του. Παρήγαγε σαπούνι, πυρηνέλαιο και χαρουπάλευρο. Το εργοστάσιο αυτό ήταν το μεγαλύτερο του είδους του στα Βαλκάνια και ήταν μεγάλος ο αριθμός των εργαζομένων που δούλευαν σε αυτό.
Γαλουχημένος μέσα από τις τραγωδίες που έζησε, και μέσα από τη σκληρή καθημερινότητα της εποχής, τοποθετήθηκε πολιτικά. Βιωματικά συνειδητοποίησε γρήγορα την τάξη στην οποία ανήκε. Πίστεψε στην αλλαγή του κόσμου, στο σοσιαλισμό. Ανέπτυξε έντονη κοινωνική δραστηριότητα συμμετέχοντας ενεργά και δυναμικά στις διαδηλώσεις, στις κινητοποιήσεις, στις διεκδικήσεις, στις συνελεύσεις, στις αντιπαραθέσεις και στις συζητήσεις της εποχής του.
Σύμφωνα με το Μιχάλη Κοκολάκη (Ανατολική Κρήτη. Κατοχή, Αντίσταση και Εμφύλιος. Σελ 45-46) την άνοιξη του 1942 στην Ιεράπετρα σχηματίστηκε κομματική επιτροπή, ο πρώτος πυρήνας οργάνωσης του αγώνα της αντίστασης. Στην Ιεράπετρα υπήρχαν από το 1935 δημοκρατικοί κύκλοι και κομματικά μέλη, που είχε οργανώσει ο Ναπολέων Σουκατζίδης όταν εργαζόταν ως λογιστής στο εργοστάσιο Μίνως.
Γλωσσομαθής ο Ν. Σουκατζίδης (από 19 χρονών μιλούσε και έγραφε Ρώσικα, Αγγλικά, Γερμανικά, Γαλλικά, Τούρκικα και φυσικά Ελληνικά), κάνει μαθήματα ξένων γλωσσών και οικονομικών στους νέους της Ιεράπετρας. Έγινε μέλος του Μορφωτικού Συλλόγου και είχε οργανώσει μια φιλολογική συντροφιά στην οποία μετείχε και η σπουδαία δασκάλα και λαογράφος της Κρήτης Μαρία Λιουδάκη. Δημοσιεύει επιφυλλίδες και χρονογραφήματα στις εφημερίδες της Ιεράπετρας ΝΕΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ΚΑΙ ΝΕΟΣ ΑΙΩΝΑΣ, στο διάστημα 1934 – 1935.
Ο Μανώλης Παπαδάκης στο 8ο Διεθνές Κρητολογικό Συνέδριο (1996) αναφέρει ότι σώζονται μέχρι σήμερα τρεις (3) επιφυλλίδες και τριάντα επτά (37) χρονογραφήματα του Ν. Σουκατζίδη. Ο Γενικός τίτλος των τριών επιφυλλίδων του στην εφημερίδα «Νέος Αγώνας» ήταν «Κοινωνικές και οικονομικές έρευνες». Η πρώτη επιφυλλίδα έχει υπότιτλο «Η σπουδαιότητα των οικονομικών ζητημάτων», ενώ οι άλλες δύο έχουν τον υπότιτλο «Η εξέλιξη του ανθρώπου».
«Κουβεντολόι» ήταν ο επίτιτλος του βδομαδιάτικου χρονογραφήματος του Ν. Σουκατζίδη στην εφημερίδα «Νέος Αιών». Ένα «κουβεντολόι» απολαυστικό, με τη γλώσσα του λαού, για το καλό του λαού και με τις αρχές της νέας δίκαιης και ηθικής κοινωνίας που οραματιζόταν ο Ν. Σουκατζίδης, όπως αναφέρει ο συγγραφέας Μανώλης Παπαδάκης.
Η Κα Γεωργία Μετινίδου – Μαρκοπούλου, συγγενής του Γεώργιου Μαρκόπουλου εκδότη και δ/ντη της εφημερίδας «Νέος Αιών», έχει στην κατοχή της αντίτυπα της εφημερίδας με χρονογραφήματα του Ναπολέοντα Σουκατζίδη. Με προθυμία μου επέτρεψε να φωτογραφήσω μερικά και την ευχαριστώ γι’ αυτό.
Αντιγράφω δύο από τα χρονογραφήματα αυτά γιατί δεν ξέρω πόσο εύκολη θα είναι η ανάγνωσή τους από τις φωτογραφίες τους. Φυσικά δεν μπορεί να αναπαραχθεί η ορθογραφία της εποχής εκείνης.
ΤΟ ΚΟΥΒΕΝΤΟΛΟΪ ΜΟΥ
Οι δύο Κόσμοι ΙΕΡΑΠΕΤΡΑ 02.09.1934
Στη συνεχή παγκόσμια εξέλιξη της ανθρωπότητας παρουσιάζονται πότε – πότε κάτι σταθμοί που ‘χουνε τεράστια σοβαρότητα και τεράστια σημασία για την όλη κοινωνία. Είναι οι σταθμοί που σημειώνουνε το τέλος μιας κατάστασης και την αρχή μιας άλλης.
Η μιά, η παλιά κατάσταση είχε γεννηθεί τώρα και καιρό, μεγάλωσε, ανδρώθηκε, δούλεψε και γέρασε πια.
Η άλλη η καινούρια κατάσταση, όχι πως γεννιέται τώρα. Είναι καιρός που γεννήθηκε κι αυτή μα βρισκότανε στα σπάργανα, ήτανε ανήλικη και τώρα πια που ανδρώθηκε είναι έτοιμη να πάρει στα χέρια της τα κοινωνικά χαλινάρια.
Στις μεγάλες αυτές ιστορικές στιγμές κόσμος ολόκληρος πεθαίνει κι ένας άλλος ολόκληρος κόσμος έρχεται στη θέση του.
Η κοινωνία που φεύγει, αποτέλεσε βέβαια έναν αναγκαίο σταθμό στην εξέλιξη της ανθρωπότητας, μα γέρασε πια.
Η ίδια με το σύστημα της δημιούργησε μέσα στα σπλάχνα της τέτοιες ανωμαλίες και τέτοιες αντιθέσεις που τελικά την καταφάγανε και θα τη σαρώσουνε.
Πρέπει να σβήσει και σβήνει από αναπόφευγη ιστορική ανάγκη.
Και στη θέση της έρχεται μια καινούρια κατάσταση, μια καινούργια κοινωνία, ικανή να ανταποκριθεί στις σημερινές συνθήκες, μια κι αυτές μόνο αποτελούνε την αιτία και το λόγο της δημιουργίας της.
Κι οι άνθρωποι δεν μπορούνε να στέκονται απαθείς μπροστά σ’ αυτό τον κοσμοχαλασμό και σ’ αυτή την κοσμογονία.
Θέλουνε και καλά να πάρουνε κάποια θέση πάνω στα κοσμοϊστορικά αυτά γεγονότα.
Άλλοι από στενά ατομικά συμφέροντα ή και από νοοτροπία ακόμα είναι κολλημένοι σαν στρείδια στην παλιά κατάσταση και προσπαθούνε να τη συγκρατήσουνε όσο μπορούνε πιο πολύ, κρατώντας τη με τα δόντια τους.
Άλλοι από αλτρουισμό τάσσονται με την καινούρια κατάσταση, μπαίνουνε στο ρεύμα της εποχής τους και ασπάζονται τις αρχές της νέας, της δίκαιης και ηθικής κοινωνίας.
Κι η σύγκρουση μεταξύ των πρώτων και των δεύτερων είναι μοιραία. Είναι η σύγκρουση του παλιού και του καινούριους κόσμου.
Κι όσο τους ανθρώπους αυτούς του διακρίνει κάποιος φανατισμός στις σκέψεις τους τόσο κι η σύγκρουση είναι δυνατή. Όσο πάλι, είναι μετριοπαθείς η σύγκρουση είναι ανάλαφρη, μα πάντα έχει τις συνέπειές της.
Έτσι μικρή συνέπεια μιας ανάλαφρης τέτοιας σύγκρουσης ήτανε κι η απουσία του υποφαινόμενου για λίγο καιρό απ’ τις στήλες αυτές.
Ναπολέων Σουκατζίδης
ΤΟ ΚΟΥΒΕΝΤΟΛΟΪ ΜΟΥ
ΤΑ ΜΠΡΟΣΠΟΝΙΑ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑ 22.09.1935
«Αριθ. 259. Θυρίς 7(;). Ο παρά τω εν Ιεράπετρα Πταισματοδικείω δημόσιος κατήγορος. Ιδόντες τα άρθρα 143 και 145 της Ποινικής Δικονομίας καλούμεν τον Ναπολέοντα Σουκατζίδη κάτοικον Ιεράπετρας, κουβεντολόγον κλπ, να εμφανιστεί κλπ την 4ην Οκτωβρίου κλπ, αυτοπροσώπως κλπ, να δικασθεί κλπ, Τύπος Τυπογραφείου Φυλακής – Σχολής Αβέρωφ κλπ»
Κλητήριον θέσπισμα!
Πρώτη φορά έβλεπα κι άκουα αυτή τη φράση. Ομολογώ πως δεν είμαι και πολύ «εγκρατής» περί την ομολογίαν της Ποινικής Δικονομίας. Είχα ακούσει τη μήνυση, την κλήση, μα όχι και το κλητήριο θέσπισμα.
Το ίδιο βέβαια έγινε και με τους λοιπούς εφτά συναδέλφους όταν το όργανο της τάξεως τους επέδιδε προχθές ένα παρόμοιο χαρτί, το κλητήριο θέσπισμα.
Καλούμαστε που λέτε να δικαστούμε γιατί στις 12 του Σεπτεμβρίου το βράδυ «πρωτοστατούντες προεκαλέσαμεν, λέγει, δημόσιαν συνάθροισιν εις το ενταύθα καφενείον του τάδε, ομιλήσαντες άμα προς τους συγκεντρωθέντες δημοσίως» χωρίς να πάρουμε την άδεια της χωροφυλακής.
«Ομιλήσαντες άμα!» Το σωστό είτανε να γραφεί «επιχειρήσαντες να ομιλήσωμεν άμα!». Γιατί δεν μας αφήσανε να τελειώσουμε ούτε την πρώτη μας κουβέντα. Μας διαλύσανε με τη βία και μας πήγανε μέσα.
Και να δείτε βρε παιδιά, τι λέγαμε. Αφού είπαμε πως σκοπός μας δεν είτανε να κάνουμε ούτε κανένα συλλαλητήριο ούτε καμιά διαμαρτυρία, μα πως ήσυχα και φρόνιμα επρόκειτο να εγκρίνουμε το καταστατικό της Δημοκρατικής Νεολαίας Ιεράπετρας για να το υποβάλουμε έπειτα στο Πρωτοδικείο, θελήσαμε να κάνουμε μια εισαγωγή με τους αρχαίους και ευκλεείς ημών προγόνους. Τον Περικλή, το Μιλτιάδη κι έπειτα τον Κολοκοτρώνη και τον Καραϊσκάκη.
Ε, όλα αυτά είναι επικίνδυνα πράματα για το Κράτος, είναι παράνομα πράματα. Να θες να μιλάς για τον Οδυσέα Αντρούτσο και τον Αθανάσιο Διάκο, για εθνικούς αγώνες και για ελευθερίες! Να τολμάς να ιδρύσεις μια Δημοκρατική Νεολαία για να προασπιστείς το νόμιμο πολίτευμα της χώρας σου! Επικίνδυνα, πολύ επικίνδυνα πράματα.
Σε πιάνουν, φίλε μου, στο πι και φι, σε κουβαλάνε στο φρέσκο, κι αν δεν μπορέσουνε να σε δικάσουνε στο αυτόφωρο, σε αμολάνε για να σου φέρουνε πρωί – πρωί την επαύριο να υπογράψεις το επιδοτήριο του κλητήριου θεσπίσματος.
Θα μου ρωτήσετε πού είναι το Σύνταγμα μας με το δικαίωμα του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι, με το δικαίωμα του δημοσιεύειν ελευθέρως προφορικώς τε και εγγράφως τους στοχασμούς, με όλες τις άλλες θεμελιώδεις διατάξεις του, τις ατράνταχτες κείνες θεμελιώδεις διατάξεις του. Αστεία πράματα εκεί που καταντήσαμε σήμερα.
Φανταστείτε μόνο τι θα γίνει μεθαύριο όταν οι ελευθερίες και τα δικαιώματα του Λαού θα εξαρτούνται από το κέφι του Γιωργάκι μας και της παρέας του. Τώρα βρισκόμαστε ακόμη στα μπροσπόνια!
Ναπ. Σουκ.
Η εταιρία Μίνως ύστερα από πολιτικές πιέσεις θα τον απολύσει το φθινόπωρο του 1935. Ο Ν. Σουκατζίδης με την επιστροφή του στο Ηράκλειο πρωτοστατεί στους εργατικούς αγώνες. Γίνεται πρόεδρος του Συλλόγου Εμποροϋπαλλήλων Ηρακλείου και στέλεχος του Εργατικού Κέντρου.
Στις 13 Ιούνη 1936 η Ασφάλεια συνέλαβε πέντε (5) κομμουνιστές προέδρους Σωματείων και στελέχη του Εργατικού Κέντρου εκτοπίζοντάς τους στον Αϊ- Στράτη. Ανάμεσά τους και ο Ναπολέων Σουκατζίδης που δεν ξαναγύρισε ποτέ. Από τον Ιούνιο του 1936 τον περιφέρουν σε φυλακές και σε τόπους εξορίας. Αρχικά έλληνες υπερπατριώτες οι οποίοι τον παραδίδουν σιδηροδέσμιο στους ξένους κατακτητές, για να τον φέρουν στον τοίχο της Καισαριανής το Μάιο του 1944 όπου τον εκτέλεσαν και του αφαίρεσαν τη ζωή τα ανθρωπάκια με τη γερμανική στολή, αναγορεύοντάς τον ταυτόχρονα σε εθνικό ήρωα!
… Δεν ήρθαν μελλοθάνατοι με κλάμα και λαχτάρα,
μόν’ ήρθανε μελλόγαμπροι με χορό και τραγούδι.
Και πρώτος άρχος του χορού, δυο μπόγια πάνου απ’ όλους
κι από το Χάρο τρεις φορές πιο πάνου ο Ναπολέος….
(Κ. Βάρναλης, Πρωτομαγιά 1944)
Το πέρασμα του Ναπολέοντα Σουκατζίδη από την Ιεράπετρα αποτελεί ύψιστη τιμή για την πόλη και μας κάνει να νοιώθουμε περηφάνια. Η ζωή και η δράση του στην πόλη μας αποτελούν πολύτιμο κεφάλαιο της τοπικής ιστορίας μας.
Το ελάχιστο που οφείλουμε να κάνουμε άμεσα ως τοπική κοινωνία της Ιεράπετρας, είναι ο χώρος όπου βρισκόταν το εργοστάσιο Μίνως να μετονομαστεί σε Πλατεία Ναπολέοντα Σουκατζίδη.
Έχουμε υποχρέωση να καταγραφεί ενδελεχώς η κάθε πληροφορία και η κάθε λεπτομέρεια που αφορούν στη ζωή και τη δράση του Ν. Σουκατζίδη στην Ιεράπετρα και με κάθε επισημότητα να αναδειχτεί το γεγονός και να γίνει γνώση και συνείδηση, για όλους που ζούμε σ’ αυτήν την πόλη αλλά κυρίως για τις γενιές που έρχονται.
Ο Ναπολέων Σουκατζίδης είναι αθάνατος. Παραμένει ζωντανός μέσα στους αγώνες του λαού μας!
ΝΙΚΟΣ ΚΥΦΩΝΙΔΗΣ – ΒΙΟΛΟΓΟΣ
ΙΕΡΑΠΕΤΡΑ 22.04.2025
