Ξεκίνησαν τα μαθήματα τοπικής ιστορίας από την Ενορία Καβουσίου
“Ναοί και μοναστήρια την ενετοκρατία και τουρκοκρατία στο Καβούσι” ήταν το θέμα με το οποίο ξεκίνησαν τα μαθήματα τοπικής ιστορίας της Ενορίας Καβουσίου. Ομιλητής ήταν ο οικονομολόγος – λαογράφος και ερευνητής της τοπικής ιστορίας του Καβουσίου κ. Λεωνίδας Κουδουμογιαννάκης.
Στην παρουσίαση, που πραγματοποιήθηκε την Κυριακή το απόγευμα στον ιερό ναό της Αγίας Τριάδας, ο ομιλητής αναφέρθηκε στην περίοδο της ενετοκρατίας στην Κρήτη (1204 – 1669 μ.Χ.) και εστιάστηκε στο χωριό Καβούσι που την περίοδο εκείνη ήταν από τα μεγαλύτερα και πλουσιότερα χωριά της Ιεράπετρας, με περισσότερους από 600 κατοίκους, όπως άλλωστε επιβεβαιώνεται από τις βενετικές απογραφές του δεύτερου μισού του 16ου αι. και του πρώτου μισού του 17ου αιώνα. Το Καβούσι ήταν φέουδο της βενετοκρητικής αρχοντικής οικογένειας των Μουδάτζων, που κατοικούσαν στο Κάστρο του Χάνδακα Κρήτης.
Ο κ. Κουδουμογιαννάκης αναφέρθηκε αναλυτικά στον κατάλογο των εκκλησιών του οικισμού που λειτουργούσαν την περίοδο εκείνη (Άγιος Γεώργιος, Άγιοι Απόστολοι, Άγιος Μηνάς, Προφήτης Ηλίας, Αφέντης Χριστός) σύμφωνα και με τα στοιχεία που αντλούνται από το πρωτόκολλο του παπα- Ανδρέα Γαλανού, που καλύπτει τη χρονική περίοδο από το 1614 έως το 1644, συγκροτείται από 158 φύλλα, στα οποία έχουν καταχωρισθεί 620 συνολικά δικαιοπραξίες.
Αναφέρθηκε στα μικρά μοναστήρια που εμφανίστηκαν στο τέλος του 14ου αιώνα (1390 μ.Χ.) ως αποτέλεσμα της οξυμένης αντίθεσης ανάμεσα στην Ορθόδοξη και την Καθολική εκκλησία. Τον 16Ο αι. έχουμε μια κατακόρυφη άνοδο διότι οι φεουδάρχες ιδιοκτήτες θέλοντας να έχουν όφελος επιζητούσαν επίμονα να επανδρώσουν και να λειτουργήσουν τα μικρά μοναστήρια. Έτσι σταδιακά στην ύπαιθρο του χωριού δημιουργείται η μονή Αγίου Αντωνίου στα Βρυσίδια, η μονή Αγίας Παρασκευής, η μονή Αγίας Ειρήνης, η μονή Παναγίας στο Σκαλί, η μονή Υπεραγίας Θεοτόκου στο Θόλο, η μονή Αγίου Πνεύματος και η μονή Αγίου Κωνσταντίνου στα Ξεράμπελα, η οποία παραμένει μέχρι σήμερα ερειπωμένη. Στη θέση Σκούρος, δίπλα σε πηγή, οικοδομείται μικρός ναΐσκος αφιερωμένος στη Ζωοδόχο Πηγή. Επίσης την ίδια περίοδο στην κοιλάδα της Αύγου λειτουργεί ο ναός του Αγίου Ιωάννη, ο οποίος την περίοδο της τουρκοκρατίας θα βρεθεί σε κτήματα τούρκου Αγά της περιοχής και θα μετατραπεί σε αποθήκη κρασιού με μεγάλο λινό. Ο ναός θα αναστηλωθεί το 2003 -2004.
Η κατάληψη του νησιού από τους τούρκους (1669 – 1898 μ.Χ.), δημιούργησε ένα νέο καθεστώς στα εκκλησιαστικά πράγματα του νησιού. Μπορεί για λόγους πολιτικής να αποκαταστήθηκε αμέσως μετά την κατάληψη των πρώτων τμημάτων του νησιού η ορθόδοξη ιεραρχία, την οποία είχαν καταργήσει οι ενετοί, η κατάσταση όμως των μοναστηριών δεν βελτιώθηκε. Εκτός από τους δυσβάστακτους φόρους στις μονές, υπήρχαν και οι καθημερινές βιαιότητες και καταπατήσεις, οι οποίες εκδηλώνονταν από την πλευρά των τοπικών αγάδων και των γενίτσαρων. Σύμφωνα με το επίσημο δίκαιο, κατά τους πρώτους αιώνες της τουρκοκρατίας δεν επιτρεπόταν η ίδρυση και κατασκευή μη-ισλαμικών ναών σε χωριά και σημαντικούς οικισμούς.
Από το 1590 έως το 1847 δεν γίνεται καμία ανοικοδόμηση ναού στο Καβούσι, σύμφωνα με τις υπάρχουσες πηγές. Την περίοδο εκείνη οι μεγάλες επαναστάσεις της Κρήτης ανέτρεψαν τους παλιούς φραγμούς και οδήγησαν βαθμιαία στην κατάργηση πολλών απαγορεύσεων σε θέματα θρησκευτικής ελευθερίας.
Το 1847, περίοδο που είναι διοικητής της Κρήτης ήταν ο Μουσταφά Ναϊλή Πασάς, οικοδομείται ο ναός της Θεοτόκου και Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου στη Μεσοχωριά. Στην εκπνοή της επανάστασης του 1866 – 1869 επανοικοδομείται ο ναός της Αγίας Ανάληψης στο Θόλο. Ακολουθεί η οικοδόμηση του ναού της Παναγίας στην Αύγο, και το 1897 η οικοδόμηση του ναού του Αγίου Ιωάννη στα «λιόφυτα».
Όλα τα χωριά προσπάθησαν ν' αποκτήσουν μεγάλους ναούς, λαλούντα σύμβολα μιας νέας εποχής που ήταν φανερό πως ξημέρωνε.
Ανασκουμπώνονταν οι κάτοικοι, άλλος έχτιζε, άλλος έψηνε ασβέστη, άλλος κουβαλούσε πέτρες και ξύλα. Έτσι, με προσωπική εργασία, θεμελίωναν οι Κρητικοί τον κόσμο που ονειρεύονταν, δηλαδή τον κόσμο που είχαν ονειρευτεί κι οι προηγούμενες γενιές, όσες ήταν για αιώνες κάτω από την επικυριαρχία ξένων αφεντάδων, βενετσιάνων και τούρκων. Δύσκολοι καιροί, μα είχε κιόλας αρχίσει ν' αχνοφέγγει το ξημέρωμα της καινούργιας εποχής.
Ο εφημέριος της Ενορίας Καβουσίου π. Εμμανουήλ Φρυσαλάκης στην προσφώνηση του, αναφέρθηκε στην προσπάθεια της ενορίας για την καταγραφή και παρουσίαση της τοπικής ιστορίας για την οποία μέχρι σήμερα ελάχιστα στοιχεία γνωρίζουμε.
