Μπούχτισαν την Ευρώπη

Του Θοδωρή Γ. Κανέλλου

Αγγίζουν τα όρια του αδιανόητου οι αλλαγές που μπορεί να συμβούν και ίσως συμβούν, όταν με το καλό γίνει πράξει η χθεσινή απόφαση του Βρετανικού Λαού να βγει η χώρα από την ΕΕ, δηλαδή να αποχωρήσει από την πολιτική ένωση της Ευρώπης και την Κοινή Αγορά, η οποία κοντεύει πια να ξεχαστεί μέσα στα χρόνια.

Αλλά αδιανόητη θεωρούσαν κάποιοι και μια τέτοια απόφαση. Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί μια ενωμένη θεωρητικά Ευρώπη, χωρίς τη Βρετανία; Πρώτοι και καλύτεροι οι Βρετανοί προφανώς, οι οποίοι ακόμα πιο προφανώς βαρέθηκαν αυτή την Ευρώπη. Μπούχτισαν. Και της γύρισαν την πλάτη. Έκαναν αυτό που δεν μπόρεσαν να κάνουν οι Έλληνες, γιατί η Ελλάδα είναι μικρή, ανίσχυρη και έχει πέσει στην ανάγκη της ΕΕ, από την οποία δανείζεται. Άμα δανείζεσαι δεν μπορείς να υποβάλλεις όρους. Τους όρους τους βάζει ο δανειστής. Η Βρετανία όμως είναι άλλο πράγμα.

Οι Βρετανοί ξέρουν τη δύναμή τους και σκέφτηκαν ότι μπορούν, αντέχουν, να αλλάξουν όλη τους τη ζωή. Ίσως πράγματι μπορούν. Το ερώτημα όμως -και ίσως ο πειρασμός- είναι κατά πόσον θα διολισθήσουν στο δρόμο της απομόνωσης που ανοίγεται, μεταξύ άλλων επιλογών, μπροστά τους. Από την άλλη μεριά στέκεται η Ευρώπη, ακρωτηριασμένη πια, είναι η αλήθεια. Οι δύο πλευρές (οι 26+1) θα πρέπει τώρα να σκεφτούν καλά πώς θα οργανώσουν στο εξής τη ζωή τους. 

Η Κομισιόν, ως όφειλε, ανακοίνωσε ότι είναι αμέσως έτοιμη για να αρχίσει η διαδικασία αποχώρησης. Μία πρωτοφανής διαδικασία, που από το 2009, αλλά και παλαιότερα, σχεδόν δεν έχει προηγούμενο. Αυτό που θα γίνει λοιπόν από εδώ και πέρα, ουσιαστικά από τον Οκτώβριο, όταν αλλάξει πια ο πρωθυπουργός στη Βρετανία, είναι μια διαδικασία διαπραγμάτευσης, των όρων της αποχώρησης και των όρων της νέας συνύπαρξης. Είναι προφανές ότι ο σημερινός πρωθυπουργός, Ντέηβιντ Κάμερον, αφού ηττήθηκε η παραμονή την ΕΕ, την οποία υποστήριξε, είναι αδύνατον να υποστηρίξει και να προωθήσει την αποχώρηση, την οποία δεν πιστεύει. Για το λόγο αυτό ανακοίνωσε ότι τη διαδικασία αποχώρησης θα αρχίσει μια νέα κυβέρνηση, με άλλον πρωθυπουργό. Ο ίδιος θα μείνει στο Νο 10 της η Ντάουνινγκ Στρητ ως τον Οκτώβριο. Ως τότε λοιπόν οι δύο πλευρές (26+1) θα ετοιμάζονται για ένα παζάρι. Ως τότε οι χώρες της ΕΕ παραμένουν 27 και τίποτα δεν αλλάζει. Μετά κατά πάσα πιθανότητα θα αρχίσει ένα παζάρι για ένα νέο, ειδικό, προνομιακό καθεστώς που θα διέπει τις σχέσεις Βρετανίας ΕΕ.

Μετά, το Λονδίνο, η σημερινή οικονομική πρωτεύουσα της Ευρώπης, θα πάψει να είναι ευρωπαϊκό έδαφος. Θα είναι μόνο Βρετανικό. Σαν να έλεγε κανείς ότι η Αθήνα, πρωτεύουσα της Ελλάδας, δε θα αποτελεί ελληνική επικράτεια. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να μετακινηθούν εκατοντάδες αν όχι χιλιάδες θέσεις εργασίας, έξω από τη βρετανική επικράτεια. Αυτός είναι ο λόγος που πολλοί πανίσχυροι παράγοντες του λονδρέζικου City αποφάσισαν να συμμετάσχουν προσωπικώς, πληρώνοντας  μεγάλα ποσά, στην εκστρατεία υπέρ της παραμονής. Αλλά δεν τους έκαστε. Τώρα ακούγεται ότι οι πάμπολλες οικονομικές δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα στο Λονδίνο, θα μετακομίσουν σε σε Δουβλίνο και Φρανκφούρτη.

Ένα από τα αδιανόητα που έχουν συμβεί είναι και η υπογραφή που έβαλαν 40.000 πολίτες του Λονδίνου σε διακήρυξη με την οποία ζητούν η πόλη τους να παραμείνει στην ΕΕ. Στην ουσία δηλαδή ζητούν να αποσχιστεί το Λονδίνο από τη Βρετανία, και να γίνει χωριστός, ευρωπαϊκός θύλακος. Κάτι άλλο που έγινε είναι η αναζωπύρωση των αποσχιστικών τάσεων της Σκωτίας. Η παραμονή στην ΕΕ ήταν ο ισχυρότερος παράγων που ανάγκασε τους Σκωτσέζους να ψηφίσουν την παραμονή τους στη Βρετανική Κοινοπολιτεία, όταν έκαναν το δικό τους δημοψήφισμα. Τότε οι Βρυξέλλες τους είχαν απειλήσει όταν αν φύγουν από την Βρετανία η πόρτα της ΕΕ θα είναι κλειστή. Τώρα την ίδια πόρτα τους την έκλεισαν οι άλλοι Βρετανοί.

Από τα πιο σοβαρά θέματα που προκύπτουν  είναι η ελευθερία διακίνησης προσώπων, αγαθών και υπηρεσιών, που ως τώρα προέκυπτε από την ένταξη στην ΕΕ, ως ευρωπαϊκό κεκτημένο. Σχεδόν 3 εκατομμύρια Βρετανοί που ζουν εκτός της Γηραιάς Αλβιώνος, σε άλλες ευρωπαϊκές, χώρες θα βρεθούν σε… ξένο έδαφος. Αντίστοιχα χιλιάδες Ευρωπαίοι πολίτες, που ζουν, εργάζονται η σπουδάζουν στη Βρετανία, επίσης θα βρεθούν σε ξένη χώρα. Θα πρέπει και οι δύο πλευρές να διαπραγματευτούν τους όρους διακίνησης των πολιτών, αλλά και των εισοδημάτων που τους ακολουθούν. Με τη στερλίνα να υποτιμάται τόσο πολύ (αν και αργά η γρήγορα θα ισορροπήσει) οι Βρετανοί στην Ευρώπη θα δουν μισθούς και συντάξεις να εξανεμίζονται. Αντίστοιχα άλλοι Ευρωπαίοι στη Βρετανία θα δουν τις υπηρεσίες που αγοράζουν εκεί να αυξάνονται, αφού μπορεί να ισχύσουν άλλα τιμολόγια για μη Βρετανούς πολίτες. Τώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές είναι άγνωστο τι θα γίνει με δίδακτρα ή και με νοσήλια στη Βρετανία.

Εκατοντάδες Βρετανοί γραφειοκράτες που εργάζονται σε υψηλόβαθμες θέσεις σε ευρωπαϊκές υπηρεσίες, στις Βρυξέλλες, θα πρέπει να γυρίσουν πίσω. Αναφέρεται ότι πολλοί από αυτούς έκαναν αίτηση για βελγική υπηκοότητα, σε μια προσπάθεια να κρατήσουν τις θέσεις τους και να μην αλλάξει η ζωή τους.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η βρετανική ψήφος άνοιξε τον ασκό του Αιόλου. Σε Γαλλία και Ολλανδία άρχισαν ήδη  οι πρώτες φωνές για ίδιο δημοψήφισμα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στη Βρετανία, απέκτησαν γερές ρίζες ο λαϊκισμός και ο εθνικισμός που εκτρέφονται ελεύθερα πια στην Ευρώπη. Η έξαρση του εθνικισμού, η τάση κάποιοι να υπερέχουν κάποιων άλλων και να επιβάλλουν αυτή τους την υπεροχή, έκανε δύο φορές την Ευρώπη θέατρο παγκοσμίων πολέμων.  Και η Ευρώπη, παρά το ότι είχε αποφύγει τις τελευταίες δεκαετίες τους πολέμους, ακριβώς χάρη στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, τα τελευταία χρόνια δεν αποφεύγει τις συρράξεις. Τις γνωρίσαμε σε Βαλκάνια και Ουκρανία. Πίσω από τους πολέμους αυτούς ο εθνικισμός παραμένει άσβεστος.

Αλλά άσβεστος παραμένει στην ουσία και ο εθνικισμός, στο κέντρο της Ευρώπης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρώτη και καλύτερη, και στη συνέχεια τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά όργανα, έχουν από καιρό υποκύψει στην πολιτικο-οικονομική ισχύ, πρώτα του γαλλογερμανικού άξονα και τελευταία της Γερμανίας, αφού η Γαλλία αγωνίζεται απελπισμένα να κρατήσει όρθια την οικονομία της. Από καιρό ο γράφων έχει την άποψη ότι παρά τις διακηρύξεις με λόγια και με έργα για εμβάθυνση της ΕΕ, στην πράξη η Ένωση έχει χάσει τον φεντεραλισμό της και ελάχιστη σημασία δίνει στην άλλοτε κραταιή ευρωπαϊκή αλληλεγγύη. Έχει γίνει μία πλατφόρμα από την οποία εκείνοι που μπορούν να επιβάλλουν την πολιτική τους το κάνουν αδίστακτα, επικαλούμενοι τους κανόνες. Συχνά μάλιστα η συμπεριφορά τους δίνει την εντύπωση ότι έχει εκδικητικό χαρακτήρα. Και  παρά το ότι όλα αυτά επισημαίνονται, οι ισχυροί, αυτοί που μπορούν να επιβληθούν, αδιαφορούν.

Για να μην μιλάμε ανώνυμα, ας έρθουμε στο παράδειγμα των ελληνικών κυβερνήσεων με τα μνημόνια. Με μια αλαζονεία επιβλήθηκαν, από το 2009, οι σκληροί όροι των μνημονίων, παρά τις όποιες προσπάθειες της Αθήνας να τους αμβλύνει. Και την αλαζονεία που αντιμετώπισαν στις Βρυξέλλες οι Έλληνες πολιτικοί την χρησιμοποίησαν όταν ήρθε η ώρα να επιβάλλουν στο εσωτερικό της χώρας όσα είχαν συμφωνήσει στο εξωτερικό. Και φυσικά την πλήρωσαν αυτή την αλαζονεία στις εθνικές εκλογές.  Η σημερινή μνημονιακή κυβέρνηση, που επίσης γνώρισε το σκληρό πρόσωπο των Βρυξελλών, προσπαθεί να αποτελέσει διαφορετική περίπτωση από τις άλλες, αν και με αμφίβολα αποτελέσματα.

Η ισχύς και η εξουσία διαφθείρουν. Όπως οι Έλληνες μπούχτισαν με τα μνημόνια έτσι και οι Βρετανοί μπούχτισαν με τα διευθυντήρια της ΕΕ. Αλλά αυτοί μπόρεσαν και τα κλότσησαν. Με την ψήφο τους βέβαια έβαλαν τη χώρα τους και τις άλλες 26 σε νερά άγνωστα. Αυτό που θα γίνει, θα είναι αποτέλεσμα μίας διαπραγμάτευσης που θα κρατήσει τουλάχιστον 2 χρόνια, πριν διευθετηθούν όλες οι λεπτομέρειες. Θα είναι ένα νέο στάτους κβο που θα αρχίσει να διαμορφώνεται από το Φθινόπωρο. Το τελικό αποτέλεσμα απομένει να το δούμε.