Το Λασίθι είναι ο πιο ανατολικός και ίσως ο πιο απρόσμενα γοητευτικός νομός της Κρήτης. Με τρεις πολύ διαφορετικές πόλεις –Άγιο Νικόλαο, Ιεράπετρα και Σητεία–, φυσικά θαύματα όπως η Χρυσή και το Βάι, αλλά και χωριά με αυθεντικό κρητικό χαρακτήρα, προσφέρει ένα ταξιδιωτικό μωσαϊκό που καλύπτει όλα τα γούστα.

Από τις βουτιές στον Κουρεμένο μέχρι τις ρακές στο Οροπέδιο Λασιθίου, ανακαλύψτε τι αξίζει να δείτε, να δοκιμάσετε και να ζήσετε σε αυτό το ξεχωριστό κομμάτι της Κρήτης.

Τι να κάνετε

• Πρωτεύουσα του Λασιθίου είναι ο Άγιος Νικόλαος, μια μικρή πόλη στον κόλπο του Μιραμπέλου, χτισμένη γύρω από τη λίμνη Βουλισμένη, που επικοινωνεί με τη θάλασσα μέσω καναλιού. Χαρακτηριστικό του Αγίου Νικολάου (ή σκέτα Αγίου) είναι οι σκάλες που ενώνουν τις διάφορες γειτονιές. Στο παραλιακό μέτωπο του Αγίου Νικολάου λειτούργησε το πρώτο resort, ανοίγοντας τον δρόμο για τον τουρισμό πολυτελείας της Κρήτης.

Φωτό: Shutterstock

• Ιεράπετρα και Σητεία είναι οι άλλες δύο πόλεις του Λασιθίου, στον νότο και προς το ανατολικό άκρο. Η Ιεράπετρα είναι η μεγαλύτερη σε όλη την περιφερειακή ενότητα, με αναπτυγμένο τον πρωτογενή τομέα (εδώ παράγεται πιπεριά φλάσκα και κέρατο, αγγούρι Κνωσού, ντομάτες τσαμπί και τσέρι, κ.λπ.). Θα δείτε το ενετικό φρούριο Καλές και ένα παλιό οίκημα όπου θεωρείται ότι κάποτε διέμεινε ο Ναπολέοντας. Η Σητεία είναι πιο απομακρυσμένη και έχει αναπτύξει την αυτονομία της, με ενεργό λιμάνι και αεροδρόμιο. Το μικρό φρούριο της Καζάρμας (τηλ. 28430- 27140), το Αρχαιολογικό Μουσείο Σητείας (τηλ. 28430-23917) και τα ρακάδικα της παραλίας δίνουν χρώμα και ομορφιά στην ιδιαίτερη πατρίδα του Βιτσέντζου Κορνάρου. Ιεράπετρα και Σητεία σημειώνουν πολύ υψηλές θερμοκρασίες το καλοκαίρι.

• Επισκεφθείτε τη Σπιναλόγκα, στο βόρειο κομμάτι του κόλπου της Ελούντας, με την ενετική οχύρωση, που υπήρξε επί δεκαετίες νησί-λεπροκομείο.

Φωτό: Shutterstock

• Για μπάνιο, βουτήξτε στο Βάι με το περίφημο φοινικόδασος, στην Ερημούπολη και στον Κουρεμένο, όπου μαζεύονται οι λάτρεις των θαλάσσιων σπορ, αλλά και στον Μακρύ Γιαλό, στην Αγιά Φωτιά, στο Διασκάρι και στο Κουτσουνάρι.

Μη χάσετε

• Στο Οροπέδιο Λασιθίου, κοντά στα σύνορα με το Ηράκλειο, υπάρχει μια σειρά από χωριά που διατηρούν την αύρα και τις παραδόσεις της παλιάς Κρήτης. Στο Ψυχρό, τον Αβρακόντε, στο Μαρμακέτω, στο Λαγού, θα δείτε παλιά πέτρινα σπίτια με πολύχρωμες ξύλινες πόρτες, παρέες γυναικών στις αυλές και άντρες που πίνουν ρακί με μεζέ στραγάλια στις 12 το πρωί. Εδώ βρίσκονται δύο σπουδαία σπήλαια, του Κρόνου και το Δικταίο Άντρο, όπου η Ρέα έκρυψε τον Δία, με τους Κουρήτες να φυλούν την είσοδο προκειμένου να μη βρει το μωρό ο Κρόνος. Η περιοχή προσφέρεται για ποδηλατάδες, έχει πλούσια παραγωγή ζαρζαβατικών και φρούτων και εξαιρετικό μέλι.

INFO

• Η Χρυσή ή Γαϊδουρονήσι είναι μια νησίδα του Λιβυκού πελάγους με έκταση 4,743 τ.χλμ., στον νότο της Ιεράπετρας. Έχει χρυσαφένιες αμμουδιές, προστατευόμενους κέδρους και φανατικούς επισκέπτες που εδώ βρίσκουν τον καλοκαιρινό τους παράδεισο. Διοργανώνονται κρουαζιέρες από την Ιεράπετρα, πληροφορίες στο Cretan Daily Cruises (τηλ. 28420-20008)

Φωτό: Shutterstock

• Η Νεάπολη είναι μια κωμόπολη στην ενδοχώρα του Λασιθίου, ιστορική έδρα του Δήμου Αγίου Νικολάου (πρώην επαρχία Μιραμπέλου), με πετρόχτιστα σπίτια και την εντυπωσιακή εκκλησία της Μεγάλης Παναγίας. Το πιο γνωστό τέκνο της ήταν ο Πέτρος Φίλαργος ή Φιλάρετος (1339- 1410), ο οποίος τον τελευταίο χρόνο της ζωής του διετέλεσε Πάπας της Ρώμης.

tovima.gr

Ο γαστρονομικός πλούτος του Λασιθίου

Ιδιαίτερη γαστρονομία, πιάτα με φρέσκες πρώτες ύλες, παραδοσιακές συνταγές και ΠΟΠ προϊόντα

Δισυπόστατο το Λασίθι γεωφυσικά, καθορίζεται γαστρονομικά αφενός από την ορεινή ζώνη με το θρυλικό οροπέδιο του Λασιθίου και το οροπέδιο του Καθαρού και αφετέρου από την παράλια ζώνη, που ξεκινά από τον Άγιο Νικόλαο και φτάνει μέχρι τη Σητεία και την νοτιότερη πόλη της Ευρώπης, την Ιεράπετρα, «το μεγαλύτερο θερμοκήπιο της Ευρώπης» με συμβατικές και εξωτικές καλλιέργειες που εφοδιάζουν ολόκληρη την Ελλάδα και εξάγονται εκτός συνόρων (το 27% του συνόλου των κηπευτικών της Ελλάδας και το 45% των κηπευτικών του νησιού παράγεται εδώ).

Στρατιές ολόκληρες από αμνοερίφια και τεράστια πείρα στην τυροκόμηση δίνουν ιδιαίτερα γαλακτοκομικά όπως το ονομαστό ΠΟΠ ξύγαλο της Σητείας, τα άφθονα ψάρια του Λιβυκού είναι η βάση για θαλασσινά πιάτα που σπανίζουν στην κουζίνα της Κρήτης όπως η Κακαβιά Λιβυκού και το μοναδικός Ροφός με μπάμιες. Τα άφθονα άγρια χόρτα συνδυάζονται ευρηματικά με όσπρια -κάποια σπάνια όπως τα μαναρόλια και τα ασπροκώλια-, οι οι διάσημες πατάτες του οροπεδίου Λασιθίου έχουν αποκτήσει τελευταία συντροφιά τις καλλιέργειες της φράουλας και τα φιρίκια ακμάζουν θεαματικά. Απέραντοι ελαιώνες με ΠΟΠ ζώνες και ελαιόλαδα με διεθνείς διακρίσεις, ΠΟΠ κρασιά, τσικουδιά και καζανίσματα κάθε φθινόπωρο. Οι τεχνικές νερόπιτες, σχεδόν καλλιτεχνικού επιπέδου γλυκό της Λασιθιώτισας νοικοκυράς μαζί με τα ξεροτήγανα, τα ανεβατά καλτσούνια που δέχονται το έξοχο μέλι του Σελάκανου και το ΠΟΠ πευκοθυμαρόμελο Κρήτης αλλά και τα πατούδα με την πληθώρα ξηρών καρπών είναι ένα ξεχωριστό ένδοξο κεφάλαιο της τοπικής γαστρονομίας.

Τοπικά προϊόντα

Μέλι

Φημισμένο το μέλι του Λασιθίου, έχει σημείο αναφοράς τα πευκοδάση στα νοτιοδυτικά του όρους Δίκτη με επίκεντρο το Σελάκανο και τα γύρω πευκοδάση του Μεταξοχωρίου, της Σύμης, του Κρούστα, της Ανατολής και της Καλαμαύκας. Άλλωστε σε αυτήν την περιοχή, πολυάριθμοι μελισσοκόμοι από όλο το νησί φέρουν εδώ τα μελίσσια τους για να βοσκήσουν. Ανάμεσα στο εξαιρετικό μέλι, που παράγει ολόκληρη η περιοχή ξεχωρίζει το πολύ ιδιαίτερο ΠΟΠ Πευκοθυμαρόμελο Κρήτης (ως ΠΟΠ περιοχές ορίζονται και οι τέσσερις περιφέρειες της Κρήτης). Αποτελεί φυσική ανάμιξη θυμαρίσιου μελιού με πευκόμελο, με χαρακτηριστικό λουλουδένιο άρωμα από το θυμαρίσιο μέλι και ήπια γεύση λόγω της παρουσίας του πευκόμελου. Είναι τονωτικό μέλι, υποστηρίζει την λειτουργία της καρδιάς, κατευνάζει τα συμπτώματα του έλκους στομάχου και γενικά συμβάλλει στη συνολική ευεξία του οργανισμού.

Μέλι / Honey

Μέλι / Honey

Ξύγαλο

Το ξύγαλο Σητείας είναι ένα πεντανόστιμο παραδοσιακό τυροκομικό, από αιγοπρόβειο ή κατσικίσιο η αιγοπρόβειο γάλα. Είναι αλοιφώδες και δροσερό, έχει λίγο αλμυρή και λίγο όξινη γεύση και λεπτό άρωμα. Σερβίρεται μόνο του σαν μεζές πάνω σε κρίθινο παξιμάδι ή μαζί με ντομάτα στον θρυλικό ντάκο, συνοδεύει όμως και λαδερά, όπως η διάσημη «σοφεγάδα», τα ντολμαδάκια γιαλαντζί, τα γεμιστά η ακόμα και τις τηγανιτές ή ψητές πατάτες.

Μήλα, πατάτες, φράουλες οροπεδίου Λασιθίου

Αν και οι λασιθιώτικες πατάτες είναι σήμα κατατεθέν της αγροτικής παραγωγής των ορεινών του νομού, εδώ και κάποια χρόνια έχουν πάψει να μονοπωλούν το ενδιαφέρον των παραγωγών. Νέοι άνθρωποι έχουν στραφεί σε νέες καλλιέργειες και μάλιστα με πολύ μεγάλη επιτυχία. Οι φράουλες είναι από τα καινούργια είδη με σοβαρές προοπτικές αφού η καλλιέργειά τους δεν περιορίζεται χρονικά μέχρι το τέλος της άνοιξης όπως γίνεται σχεδόν σε όλη τη χώρα αλλά προχωράει βαθιά μέσα στο καλοκαίρι, ίσως και μέχρι τις αρχές του φθινοπώρου. Καλλιέργεια σε μεγάλη κλίμακα στο Οροπέδιο Λασιθίου, είναι τα μήλα, ανάμεσά τους τα περιζήτητα, αρωματικά φιρίκια, αλλά και τα ξινόμηλα. Πρόκειται για προϊόντα γευστικότατα με αρώματα ιδιαίτερα που χρωστούν τις μοναδικές οργανοληπτικές τους ιδιότητες στις ειδικό κλίμα που αναπτύσσεται στο χώρο του Οροπεδίου.

Τσικουδιά / Tsikoudia

Τσικουδιά ή ρακή

Διάφανο ποτό μονής απόσταξης, γνωστό διεθνώς και ταυτισμένο με τη φιλόξενη ψυχή της Κρήτης, την κοινωνική της ζωή και την καθημερινότητα των ανθρώπων. Οι αμπελουργοί της Κρήτης απέκτησαν το αποκλειστικό δικαίωμα να παράγουν τσικουδιά/ρακή από το 1917 με απόφαση του Ελευθερίου Βενιζέλου. Το 1989 ψηφίστηκε ο με αρ. 1576/89 κανονισμός της ΕΟΚ για τα οινοπνευματώδη ποτά στον οποίο οι Τούρκοι κατοχύρωσαν το όνομα «raki» και οι Έλληνες τα ονόματα τσίπουρο Τυρνάβου, τσίπουρο Μακεδονίας, τσίπουρο Θεσσαλίας και τσικουδιά Κρήτης. Η λέξη τσικουδιά έρχεται από τη λέξη τσίκουδο, πληθυντικός τσίκουδα, παραλλαγή της λέξης κόκκοι ή κούκουδα ή κουκούτσια. Παράγεται από τα στέμφυλα ή στρέμφυλα ή τσίπουρα, δηλαδή ό,τι μένει από τα πατημένα σταφύλια. Η απόσταξη αλκοολούχων ποτών στο σπίτι δεν είναι σήμερα νόμιμη. Πραγματοποιείται όμως σε «καζάνια», ειδικούς χώρους όπου υπάρχει άδεια από το κράτος, από τότε που το έθιμο του ρακοκάζανου θεσμοθετήθηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο το 1920. Τα περίφημα καζανίσματα είναι μοναδική γιορτή γύρω από την οποία συνενώνεται η κοινότητα και αφορμή για φθινοπωρινό γλέντι, προοίμιο των μεγάλων εορτών του χειμώνα.

Αλόη / Aloe

Αλόη

H Aloe Vera, το ιαματικό παχύφυλλο εξωτικό φυτό που μοιάζει με κάκτο αλλά στην πραγματικότητα είναι ένας κρίνος, ταίριαξε θαυμάσια στο ζεστό και ξηρό και θερμό κλίμα της Κρήτης. Το φυτό είναι γνωστό σε πολλούς πολιτισμούς από την αρχαιότητα για τις θεραπευτικές του ιδιότητες και ιδίως για τη θεραπεία των εγκαυμάτων και των τραυμάτων και ο στρατός του Μεγάλου Αλεξάνδρου είναι πάντα μαζί του στις εκστρατείες του αυτό το κινητό φαρμακείο της φύσης. Η ποικιλία που καλλιεργείται κυρίως είναι η Aloe Barbadensis Miller, και χρησιμοποιείται τόσο στην κοσμετολογία (καλλυντικά), στη φαρμακευτική και ως συμπλήρωμα διατροφής καθώς οι επιστημονικές έρευνες βεβαιώνουν τα πολλαπλά οφέλη της Αλόης.

Κρητικές ελιές / Olives of Crete

Κρητικές ελιές / Olives of Crete

Ελαιόλαδο

Οι απέραντοι ελαιώνες του νομού στα πεδινά δίνουν ορισμένα από τα σπουδαιότερα εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδα της χώρας. Ειδικά το ΠΟΠ ελαιόλαδο Σητεία Λασιθίου Κρήτης ποικιλία κορωνέικη, με φρουτώδη γεύση και πολύ χαμηλή οξύτητα, εξάγεται σε αρκετές χώρες του εξωτερικού ενώ το εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο του χωριού Κριτσά Σητείας έχει αποσπάσει πολλές διεθνείς διακρίσεις. Αρκετοί ελαιώνες καλλιεργούνται με βιολογικές πρακτικές γεγονός που προσθέτει πόντους στο προϊόν. Στο Λασίθι βρίσκεται και η αρχαιότερη ελιά της Ευρώπης που έχει «δει» την ανάπτυξη και την κατάρρευση του μινωικού πολιτισμού. Στέκεται στον αρχαίο ελαιώνα, στο Ιερό Άλσος Καβουσίου μέσα στον αρχαιολογικό χώρο Αζοριά, που το περιβάλλει και το άγγιγμά της προσφέρει μια ανεπανάληπτη εμπειρία.

Συνταγές από το Λασίθι

Κρητική σοφεγάδα

Ένα θεσπέσιο πάντρεμα λαχανικών και μυρωδικών που περιλαμβάνει ό,τι έχει το μποστάνι και μαγειρεύονται στην κατσαρόλα με εξαιρετικά παρθένο ελαιόλαδο. Ποια είδη λαχανικών θα συμμετέχουν και σε τι ποσότητες, ορίζονται κυρίως από τη διαθεσιμότητα των υλικών και τη διάθεση του μάγειρα. Ενδεικτικά: βλίτα, κολοκυθάκια, κολοκυθοκορφάδες, φασολάκια, λίγος στίφνος, φρέσκα και ξερά κρεμμύδια, ντομάτα, λουίζα, δυόσμος, βασιλικός, κλπ. Σοφεγάδα λέγεται το πιάτο στην ανατολική Κρήτη και Συμπεθεριό στη δυτική.

Νεράτες μυζηθρόπιτες / Nerates Mizithropites

Νεράτες μυζηθρόπιτες

Τηγανιτές πιτούλες γεμιστές με ξινομυζήθρα που τις κάνει ξεχωριστές ο δύσκολος τρόπος του ανοίγματος του φύλλου μιας και η ζύμη είναι ένας πυκνός χυλός. Παίρνοντας μια μικρή ποσότητα χυλού γίνεται ένα βαθούλωμα που περικλείει ένα μπαλάκι ξινομυζήθρας. Το μπαλάκι τοποθετείται στο τηγάνι και τραβιέται με τα δάχτυλα πιέζοντας μέχρι να γίνει μια πιτούλα διαμέτρου 20 εκ.. Αφού ψηθούν, σερβίρονται σκέτες με μέλι και τις λένε «νεράτες» γιατί πρέπει να βρέχονται συνέχεια με νερό τα χέρια στο άνοιγμα της ζύμης ώστε να μην κολλάει ο χυλός.

Πατούδα / Patouda

Πατούδα

Παραδοσιακό γιορταστικό λασιθιώτικο γλυκό. Πρόκειται για γεμιστά πιτάκια σε σχήμα μισοφέγγαρου, στρογγυλά ή μακρόστενα. Η ζύμη που περιλαμβάνει ζάχαρη και αρωματίζεται με πορτοκάλι και λεμόνι και η γέμιση φτιάχνεται με μείγμα ξηρών καρπών και καρυκεύεται με μπαχαρικά. Ψήνονται στο φούρνο και όταν κρυώσουν ραντίζονται με ανθόνερο και πασπαλίζονται με άφθονη άχνη ζάχαρη.

Καλιτσούνια

Πασχαλινό γλυκό που τόσο στο Λασίθι αλλά και σε άλλα μέρη της Κρήτης είναι το απαραίτητο γιορτινό κέρασμα. Τα φτιάχνουν σε όλους του φούρνους και κατά παράδοση συνεχίζουν να τα φτιάχνουν πολλές γυναίκες στα σπίτια τους. Πρόκειται για πιτάκια με γέμιση από γλυκιά μυζήθρα και είναι δύο ειδών: αυτά που φτιάχνονται με προζύμι, τα «ανεβατά» και σχηματίζονται σε διάφορα σχήματα, με πιο γνωστά τα «λυχναράκια» και ψήνονται πάντα στο φούρνο αλλά και τρίγωνα και τετράγωνα, σαν φακελάκια και τα καλιτσούνια «της στιγμής», που φτιάχνονται με μαγιά που μπορούν να γίνουν και στο τηγάνι. Στα «λυχναράκια» η ζύμη τσιμπιέται γύρω γύρω σχηματίζοντας μυτούλες δίνοντάς τους το χαρακτηριστικό σχήμα. Συχνά αρωματίζονται με κανέλα.

Καλιτσούνια / Kalitsounia

Σουμάδα / Soumada

Σκιουφιχτά

Παραδοσιακά χειροποίητα ζυμαρικά, τα πιο χαρακτηριστικά και ξακουστά της κρητικής κουζίνας. Φτιάχνονται με μικρά κομματάκια νωπής ζύμης αφού πρώτα έχει σχηματιστεί σε κορδόνια. Το κάθε κομματάκι (εδώ αρχίζει η μαστοριά) πιέζεται στη μέση του με τα τρία δάχτυλα ενωμένα (τον παράμεσο, το μέσο και το δείκτη) ώστε να δημιουργηθεί μια γουβίτσα και ταυτοχρόνως η ζύμη σπρώχνεται ώστε να στρίψε. Στιβαρά στην υφή σερβίρονται παραδοσιακό με καυτό φρέσκο βούτυρο γάλακτος ή στακοβούτυρο και πασπαλίζονται με τριμμένη ξερή μυζήθρα (ανθότυρο στο Ηράκλειο).

Σουμάδα Νεάπολης

Παραδοσιακό γιορταστικό ποτό -κέρασμα, με κύριο συστατικό τα αμύγδαλα που αφθονούν στη Νεάπολη. Τα αλεσμένα αμύγδαλα πολτοποιούνται με λίγο νερό. Τοποθετούνται σε τουλουπάνι και σουρώνονται σε κατσαρόλα. Προστίθεται νερό και ζάχαρη και το μείγμα βράζεται σε σιγανή φωτιά μέχρι να γίνει σαν σιρόπι. Σερβίρεται αραιωμένο με νερό.

Λασιθιώτικο Ψωμί / Bread of Lasithi

Εφτάζυμο παξιμάδι / Eftazymo Bread

Εφτάζυμο παξιμάδι (Κρούστας, Κασταμονίτσα)

Ένα παξιμάδι πεντανόστιμο που φτιάχνεται από το πιο δύσκολο στην παρασκευή του ψωμί. Αυτό που του δίνει ζωή είναι ο αφρός που σχηματίζεται στην επιφάνεια χοντοκοπανισμένων ρεβιθιών που τα αφήνουν να ζυμωθούν σε νερό αρωματισμένο με δάφνη μέχρι να γίνουν χυλός, ο «κουνενός». Η δυσκολία στην παρασκευή του, δημιούργησε γύρω του πολλές δοξασίες. Πρέπει να ζυμώνεται κρυφά από τις γειτόνισσες και τους άνδρες της οικογένειας, πρέπει να παρακολουθείται από τη νοικοκυρά ασταμάτητα, δεν πρέπει να λέγονται επαινετικά λόγια από πάνω του όση ώρα φτιάχνεται γιατί ματιάζεται. Το όνομά του, που εύκολα θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς πως σημαίνει ότι ζυμώνεται επτά φορές, υποστηρίζεται πως στην πραγματικότητα προέρχεται από τη λέξη «αυτόζυμο» που φουσκώνει δηλαδή χωρίς τη βοήθεια μαγιάς ή σιταρένιου προζυμιού. Στη συνέχεια η λέξη έγινε «φτάζυμο» και μετά εφτάζυμο (μιας και ο αριθμός εφτά έχει τη δική του μαγική σημασία). Όλη η ανατολική Κρήτη είναι διάσημη για τα εφτάζυμά της, δυο μέρη όμως κρατούν τα πρωτεία: το χωριό Κρούστας στο δήμο Αγίου Νικολάου στο Λασίθι και το χωριό Κασταμονίτσα στο Δήμο Μινώα Πεδιάδος στο Ηράκλειο και όπου για χάρη του οργανώνονται γιορτές κάθε Αύγουστο.

travel.gr