Η αβάσταχτη ευθαυστρότητα του καπιταλισμού με την σφραγίδα του SARS-CoV-2
Η αβάσταχτη ευθαυστρότητα του καπιταλισμού με την σφραγίδα του SARS-CoV-2
του Μανόλη Κλώντζα*
Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από όλο τον κόσμο: το φάντασμα του «κορώναβάιρους». Όλες οι δυνάμεις του γερασμένου κόσμου ενώθηκαν σε μια ιερή συμμαχία για να κυνηγήσουν αυτό το φάντασμα. Ο τρόμος πλανιέται πάνω από τις πολυεθνικές, τις χρηματαγορές και τις κυβερνήσεις τους. Είναι πολλοί φυσικά εκείνοι που πιστεύουν ότι μετά από ένα μήνα θα έχουμε ως κοινωνία λύσει το πρόβλημα και μετά θα γυρίζουμε στους παλιούς γνωστούς ρυθμούς. Η πλειοψηφία όμως και ειδικά εκείνοι που ασχολούνται με τα ζητήματα της οικονομίας έχουν με τα δίκια τους τρομοκρατηθεί.
Για τα δισεκατομμύρια όμως των ανθρώπων του πλανήτη μας δεν είναι παρά ένα επιπλέον πρόβλημα που μπήκε στην ζωή τους. Στις εποχές που ζούμε έχουν στην πλειοψηφία τους συνηθίσει να ζουν με σοβαρότερα προβλήματα. Οι πόλεμοι που διεξάγουν κράτη και ιδιωτικοί στρατοί για τα κέρδη μια χούφτας παρασίτων αποτελεί καθημερινότητα για ένα μεγάλο μέρος της ανθρωπότητας. Η ανεργία, η σύγχρονη φτώχεια εκείνων που παρά το ότι εργάζονται δεν μπορούν να ζήσουν αξιοπρεπώς, ο ξεσπιτωμὀς και η μετανάστευση εκατομμυρίων, ακριβώς από την ένταση των παραπάνω «φαινομένων», αποτελούν την καθημερινότητα όλων εκείνων που βρέθηκαν από «τύχη» στο λάθος σημείο την λάθος εποχή. Οι άνθρωποι ετούτοι δεν νιώθουν κάποιο ιδιαίτερο τρόμο. Έχουν συνηθίσει να ζουν με τις ασθένειες και μαζί με όλα τα παραπάνω προβλήματα. Έτυχε να είναι παιδιά και εγγόνια εκείνων που με την δούλεψή τους υπηρέτησαν ως δούλοι και δουλοπάροικοι τις αστικές τάξεις των κυρίαρχων καπιταλιστικών κρατών. Έτυχε να ζουν σε χώρες εξαρτημένες, σε χώρες που δεν αποτελούν την βιτρίνα του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής μα το «εργαστήριό» του.
Όμως αυτό που κάνει εντύπωση σήμερα δεν είναι οι κατατρεγμένοι των εξαρτημένων χωρών του πλανήτη. Αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι ότι παρόμοια συναισθήματα και παρόμοιες αντιδράσεις στον πρόβλημα του νέου ιού έχει και μεγάλο μέρος ανθρώπων στις χώρες που στην σύγχρονη ιστορία ζούσαν από την εκμετάλλευση της πλειοψηφίας των ανθρώπων του πλανήτη μας. Στην ουσία δεν τρέμουν και δεν τους φοβίζει ο ιός καθαυτός και ο πιθανός θάνατος. Τους φοβίζει η ίδια τους η ζωή. Τους φοβίζει ότι θα χάσουν ακόμα και αυτές τις κακοπληρωμένες δουλείες, τους φοβίζει που δεν θα μπορέσουν να ανταποκριθούν στις ανάγκες των παιδιών τους, ότι δεν θα έχουν για το νοίκι, τους φοβίζουν οι οικονομικές απαιτήσεις των τραπεζών και των κρατών.
Μέσα στα μάτια τους καταρρέουν όλες εκείνες οι «αλήθειες» που μάθαιναν από τα σχολικά βιβλία, από τα ΜΜΕ, από τις επιχειρήσεις που εργαζόταν και από τους πολιτικούς. Βλέπουν την αγωνία των «αγορών» που καταρρέουν, τις κυβερνήσεις να προσπαθούν για άλλη μια φορά να σώσουν τους κεφαλαιοκράτες από την κρίση που οι ίδιοι δημιούργησαν. Πίστεψαν τις κυρίαρχες οικονομικά ελίτ και τους πολιτικούς τους ότι ήταν δήθεν σπάταλοι. Πίστεψαν ότι οι δημόσιες πολιτικές και δομές υγείας είναι ακριβές και περιττές. Πίστεψαν όλους τους παραπάνω που έλεγαν ότι οι συντάξεις είναι κάτι που κοστίζει στους καπιταλιστές και στα κράτη και ότι δεν υφίσταται καμία κλοπή του ίδιου τους του ιδρώτα κατά την διαδικασία της παραγωγής. Πίστεψαν πολλοί απ΄ αυτούς ακόμα και τις ποιο ακραίες φωνές των κεφαλαιοκρατών που έδειχναν τους πρόσφυγες και τους μετανάστες ως τους κύριους υπαίτιους για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ίδιοι στην καθημερινότητά τους.
Στα χρόνια που πέρασαν από την προηγούμενη κρίση του 08, 09 οι τραπεζίτες, οι κεφαλαιοκράτες γενικά, κατάφεραν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, με την βία ή την προπαγάνδα μέσω των άπειρων μέσων που διαθέτουν και ακριβοπληρώνουν να πείσουν την συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων ότι πρέπει να βάλουν «πλάτη» για να «κοινωνικοποιηθούν» τα δημόσια και ιδιωτικά χρέη.
Χρέη που οι ίδιοι οι κεφαλαιοκράτες δημιούργησαν μέσω των λογής επιδοτήσεων, μέσω πολεμικών δαπανών, μέσω της φοροασυλίας που σε πολλές περιπτώσεις κρατών όπως στην Ελλάδα π.χ. αποτελούν ακόμα και συνταγματικά κατοχυρωμένες πολιτειακές «αξίες». Κατάφεραν να πείσουν την συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων ότι οι πολιτικές που οδήγησαν στην προηγούμενη κρίση ήταν εκείνες ακριβώς που με μεγαλύτερη ένταση έπρεπε να εφαρμοστούν για να οδηγήσουν στην αειφόρο ανάπτυξη, στην πράσινη ανάπτυξη, στην διαρκή ανάπτυξη κλπ.
Με μεγαλύτερη δυσκολία, πολλές φορές και κρυφά, κατάφεραν να προσαρμόσουν το συνταγματικό και νομικό οπλοστάσιο με νόμους που γυρίζουν τις σύγχρονες κοινωνίες ακόμα και αιώνες πίσω. Το χτύπημα και απαλλοτρίωση των όποιων κοινωνικών δημοκρατικών δικαιωμάτων είχε ο άνθρωπος κατά την διάρκεια της εργασίας του, η απαλλοτρίωση των κοινωνικών δημοκρατικών ελευθεριών μέσω του χτυπήματος των σωματείων, των συλλόγων γυρίζουν τις κοινωνίες πίσω σε εποχές που κυριαρχούσαν κράτη απολυταρχικά και επιτελικά. Αυτό σε πολύ μεγάλο βαθμό αποτελούσε ανάγκη του ίδιου του συστήματος, του ίδιου του κράτους. Ανάγκη σε σχέση ευθέως ανάλογη με την ένταση της βίας πάνω στον άνθρωπο και την φύση ως ενότητα, σε σχέση ευθέως ανάλογη με την κλοπή των λαϊκών στρωμάτων στο επίπεδο της οικονομίας.
Η ένταση της βίας και της κλοπής στον τομέα της οικονομίας αποτυπώνεται εκτός των άλλων στην ραγδαία αύξηση του δημόσιου και ιδιωτικού χρέους ως αποτέλεσμα της έντασης στην εφαρμογή των ίδιων ακριβώς ταξικών πολιτικών που οδήγησαν στην κρίση του 08, 09. Η οικονομική ισχυροποίηση των κεφαλαιοκρατών μέσα από τέτοιες πολιτικές είχε άμεσο επακόλουθο και την ισχυροποίηση τους στο επίπεδο της πολιτικής και των ιδεών. Σε πολλά κράτη οι κεφαλαιοκράτες κατάφεραν να συμπαρασύρουν και να χρησιμοποιήσουν πολιτικά ως εργαλείο στην εφαρμογή της πολιτικής τους, αυτό που οι ίδιοι οι αστοί ονομάζουν αριστερά.
Λίγες και λαμπρές οι εξαιρέσεις εργατικών και κομμουνιστικών κομμάτων που με μόνο όπλο την ιστορία τους και τη θεωρητική τους ωριμότητα κατάφεραν να σταθούν συνεπείς υπερασπιστές των εργαζομένων. Στην Ευρώπη μα και σε πάρα πολλά άλλα κράτη οι καπιταλιστές κατάφεραν με χίλους δυο «ακριβούς» και «φθηνούς» τρόπους να ελέγξουν σε πολύ μεγάλο βαθμό και να βάλουν στη «δούλεψή τους» τις διάφορες εργατικές συνομοσπονδίες που θα μπορούσαν να σταθούν εμπόδιο στα σχέδιά τους.
Το ΠΑΜΕ στην Ελλάδα και πολλές μεγάλες εργατικές ομοσπονδίες στην Ευρώπη, κυρίως στην Γαλλία που δεν συμβιβάστηκαν και δεν υποτάχθηκαν στις πολιτικές του κεφαλαίου, μα ήταν σχεδόν αδύνατον να σταματήσουν τον οδοστρωτήρα που πατούσε τα πάντα στο πέρασμά του. Όλα «έβαιναν καλώς» και τα κέρδη διογκωνόταν για τους καπιταλιστές και τα μονοπώλιά τους μέχρι που οι ίδιες τους οι αντιθέσεις οδήγησαν στην όξυνση των γεωπολιτικών τους αντιθέσεων και των πολεμικών συγκρούσεων, στην διόγκωση του προσφυγικού -μεταναστευτικού ως σάπιος καρπός των ιμπεριαλιστικών τους ανταγωνισμών, στην κατάρρευση των τιμών του πετρελαίου.
Αυτή την στιγμή βρήκε να εμφανιστεί μπροστά στις πόρτες τους και αυτός ο «τρισκατάρατος» ιός. Η εμφάνισή του στην Ευρώπη αποκάλυψε ξεκάθαρα ότι ο «Βασιλιάς είναι γυμνός» , κάνοντας συντρίμμια τα όποια ιδεολογήματα είχαν χρησιμοποιήσει ώστε να μετατρέψουν τα κράτη και τις υποδομές τους σε καλοκουρδισμένα εργαλεία για την αναπαραγωγή των κερδών τους. Τώρα κοιτούν τα «Ιμαλάια» να πέφτουν πάνω στις «καράφλες» τους και με αγωνιώδεις εκκλήσεις προσπαθούν να πείσουν τους πολιτικούς τους «υπαλλήλους» να μεταφέρουν το συντομότερο δυνατό για άλλη μια φορά τον λογαριασμό και τούτης εδώ της κρίσης στα «υποζύγια» της εργατικής τάξης και των άλλων λαϊκών στρωμάτων.
Ζητούν για άλλη μια φορά έναν ιδιόμορφο «σοσιαλισμό» στην υπηρεσία των αναγκών και των επιδιώξεών τους. Ο ιός όμως λόγω ακριβώς του χαρακτήρα των ίδιων των κρατών, ως εργαλείων για τις ανάγκες του κεφαλαίου και όχι για τον άνθρωπο, λόγω ακόμα της άθλιας κατάστασης στον τομέα της υποχρηματοδοτούμενης δημόσιας υγείας δεν σταμάτησε μόνο στην καρδιά της καπιταλιστικής οικονομίας, στην Κίνα όπως μερικοί υπολόγιζαν. Επεκτάθηκε ραγδαία και στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ, στο Ιράν. Τα αστικά κράτη δεν μπόρεσαν και δεν θα μπορέσουν να χρησιμοποιήσουν τα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας υπέρ του ανθρώπου. Η μοναδική τους λύση (μα αυτή την στιγμή σε κάθε περίπτωση ορθή στις παρούσες συνθήκες), είναι η καραντίνα ολόκληρων περιοχών ή χωρών. Η άμεση αντιμετώπιση από τα συστήματα υγείας είναι είτε όνειρο θερινής νυκτός είτε αποτελεί προνόμιο μιας μικρής χούφτας πολιτών που αντικειμενικά δεν αποτελεί λύση αφού δεν μπορεί να λειτουργήσει η παραγωγή. Αυτό δηλαδή που οι αστοί ονομάζουν οικονομία.
Την ίδια ώρα όμως με αυτές τις πρωτόγνωρες προκλήσεις ξεπροβάλει σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου η επιστημονική αλήθεια που τόσα χρόνια υπερασπίζονται οι μαρξιστές και κρύβουν ή προσπαθούν να κρύψουν από την εργατική τάξη οι κεφαλαιοκράτες και το πολιτικό τους προσωπικό. Έχουν αιώνες τώρα κάνει «βούτυρο» το μυαλό των ανθρώπων, για να μπορούν να εφαρμόζουν τις πολιτικές τους , με το ιδεολόγημα ότι εκείνος που παράγει τον πλούτο είναι ο καπιταλιστής και όχι ο εργάτης.
Αν όμως είχαν έτσι τα πράγματα τότε γιατί το άγχος τους; Γιατί καταρρέουν οι αξίες τους στα χρηματιστήρια; Γιατί η κρίση τους; Ακόμα και αγράμματος δεν μπορεί να μην σταθεί μπροστά σε αυτήν την αντίφαση όταν φυσικά αποφασίσει να απαντήσει στο γιατί. Οι βιομηχανίες τους, οι επιχειρήσεις τους είναι ένα τίποτα χωρίς την ανθρώπινη εργασία. Είναι η ανθρώπινη εργασία που από την προϊστορία παράγει αξίες ανεξίτηλες στον χρόνο. Οι αξίες των καπιταλιστών στα χρηματιστήριά τους είναι όπως μας δείχνει η ιστορία μα και η σημερινή εμπειρία «αέρας κοπανιστός». Σήμερα η ανθρώπινη μισθωτή εργασία αποδίδεται στον καπιταλιστή σε συνθήκες απολυταρχικές όπως στο επίπεδο της πολιτειακής κρατικής οργάνωσης συνέβαινε στην εποχή των σουλτάνων και των αυτοκρατόρων της φεουδαρχίας.
Ο εργαζόμενος, ο πολίτης, η κοινωνία ολόκληρη, ενώ παίζει τον κύριο και βασικό ρόλο στην διαδικασία της παραγωγής δεν μπορεί να έχει άποψη για το ΤΙ, ΠΟΥ και ΠΩΣ θα παραχθεί, δεν μπορεί και δεν δικαιούται να έχει άποψη στα ερωτήματα για ΠΟΙΟΝ θα παραχθεί και ΠΟΣΟ. Την περίοδο της δουλοκτητικής κοινωνίας ή της φεουδαρχίας, ακόμα και την εποχή του αποικιοκρατικού καπιταλισμού οι ανθρώπινες κοινωνίες δεν είχαν λόγο στα ζητήματα της πολιτείας.
Η ίδια όμως η ανάπτυξη της κοινωνίας έφερε το δικαίωμα άποψης, της συμμετοχής στα κοινά, της ψήφου στην εκλογή των πολιτειακών εκπροσώπων. Στους χώρους όμως που ο άνθρωπος δημιουργεί αξίες, στους χώρους που ο άνθρωπος περνάει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του (όταν δεν κοιμάται) διατηρήθηκε η απολυταρχία και η θεόπνευστη άποψη του ενός, εκτός από ελάχιστες ιστορικά εξαιρέσεις στις αρχές και στα μέσα του προηγούμενου αιώνα με τον νέο αέρα που έφερε η Οχτωβριανή επανάσταση.
Σήμερα στη βάση αυτής ακριβώς της απολυταρχίας στους χώρους εργασίας διαθέτουμε αμύθητες ποσότητες όπλων, σκευών μιας χρήσης, ενδυμάτων, εκατομμύρια απούλητων αυτοκίνητων. Ακόμα και ο τεράστιος όγκος ευαίσθητων πληροφοριών που συλλέγονται από πολυεθνικές και κράτη εμπορεύονται και αντί να λειτουργούν υπέρ του ανθρώπου και της φύσης αλλά χρησιμοποιούνται για την αναπαραγωγή των κερδών μερικών ομολογιούχων. Χρησιμοποιούνται σε βάρος του ανθρώπου και της φύσης ως ενότητα. Καταστρέφουμε ως ανθρωπότητα τεράστιες εκτάσεις γης και φυσικού πλούτου για τα κέρδη στην ουσία μιας χούφτας παράσιτων που δεν υπερβαίνει το 5% του ανθρώπινου πληθυσμού. Την ίδια στιγμή δεν υπάρχουν τα απαραίτητα για την ασφάλεια και την υγεία εκείνων που με την εργασία τους δημιουργούν τις αξίες και τον πλούτο, σε συνθήκες που ως κοινωνία έχουμε παράλληλα ανατρέψει την περιβαλλοντική ισορροπία στον πλανήτη μας.
Το αποτέλεσμα όλων των παραπάνω;
Πάνω από 260 τρισεκατομμύρια $ δημόσιου και ιδιωτικού χρέους οφείλεται στο 2% του πληθυσμού. Μόνο τα τελευταία χρόνια από την προηγούμενη κρίση του 2008-9 έχουμε ανεβάσει όχι δύο, όχι τρείς αλλά λίγο παραπάνω από 5 φορές το χρέος μας ως ανθρωπότητα στους ισχυρότερους καπιταλιστές του πλανήτη.
Οι λαοί πλήρωσαν για δεκαετίες με την εργασία τους μα και με το αίμα τους την ανάπτυξη των καπιταλιστών. Πλήρωσαν με την εργασία τους και το αίμα τους την κρίση το διάστημα 08-12. Ξαναπλήρωσαν την νέα τους κερδοφορία και ανάπτυξη από το 12 έως τις μέρες μας. Σήμερα ούτε δικαιούνται μα ούτε μπορούν να ζητούν από τους εργαζόμενοι να τους πληρώσουν τον λογαριασμό εκ νέου. Το 2009 υπήρχε η λύση της Κίνας που αποτέλεσε τον σωτήρα στο επίπεδο της παραγωγής για τα παγκόσμια μονοπώλιά και το κεφάλαιο γενικά. Σήμερα; Το ίδιο το επίπεδο της ανάπτυξης και των ανταγωνισμών τους, το απαγορεύει.
Τόσο στην Τσεχία και στην Σλοβακία όσο και στις λοιπές χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης φαίνεται ξεκάθαρα στον καθένα με τέτοιο τρόπο που δεν μπορεί να αποσιωποιηθεί το γεγονός της αλλαγής των κεντρικών στόχων των κρατών ως δομές. Οι όλες υποδομές που είχαν αναφορά στον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά και προγραμματισμένα, απλά σήμερα δεν υπάρχουν. Η καραντίνα για τα πλατιά λαϊκά στρώματα αποτελεί τη μόνη λύση. Το κράτος είχε χρόνια τώρα αρκετά κεφάλαια για να χρηματοδοτεί φορολογικές διακοπές για το μεγάλο κεφάλαιο, είχε αρκετά χρήματα για να κάνει πολεμικές αποστολές αλλά δεν είχε χρήματα για να διατηρήσει και να αναπτύξει με βάση τις σημερινές σύγχρονες ανάγκες το σύστημα δωρεάν προστασίας όλων των ανθρώπων σε στιγμές έκτακτης ανάγκης.
Την ίδια στιγμή εν μέσω του τεράστιου προβλήματος που δημιουργεί ο ιός, οι επιχειρήσεις τους δεν είναι δυνατόν να δουλέψουν με ασθενείς. Οι εργαζόμενοι όμως πρέπει να έχουν πλήρη ιατρική-φαρμακευτική περίθαλψη και μάλιστα δωρεάν για να μπορεί η κοινωνία να αντιμετωπίσει σε όλο της το φάσμα το πρόβλημα. Πρέπει ταχύτατα να γίνουν νέες δομές υγείας, νοσοκομεία. Να εξοπλιστούν. Πρέπει όλοι οι άνθρωποι να μπορούν να ανταποκριθούν στις νέες πρωτόγνωρες για όλη την ανθρωπότητα ανάγκες τόσο οικονομικά όσο και κοινωνικά.
Μεσοβέζικες λύσεις θα γιγαντώσουν το πρόβλημα και θα ανοίξουν τον δρόμο σε βάθεμα των είδη τεράστιων ανισοτήτων, στους πολέμους, μα και σε ένα πρωτόγνωρο αυταρχισμό. Οι επιλογές των κυβερνήσεων που βάζουν τους εργαζόμενους σε καραντίνα ενώ την ίδια στιγμή χρηματοδοτούν ασύστολα τις πολυεθνικές και το μεγάλο κεφάλαιο με ενέσεις ρευστότητας είναι ο συντομότερος δρόμος για τέτοιες αρνητικές εξελίξεις.
Όλοι οι άνθρωποι, ανεξάρτητα ηλικίας, ανεξάρτητα αν είναι εργαζόμενοι, επαγγελματίες, αγρότες , ανεξάρτητα αν εργάζονται ή όχι, να απαιτήσουν για όλο το διάστημα, τουλάχιστον μέχρι την αντιμετώπιση των πρωτόγνωρων για την ανθρωπότητα συνθηκών το βασικό μισθό με αυτόματη τιμαριθμική αναπροσαρμογή ως δικαίωμα. Πρέπει να απαιτήσουν άμεση και δωρεάν πρόσβαση στις δομές υγείας τόσο για τους ανθρώπους όσο και για τα ζώα.
Για όσο διάστημα χρειαστεί, να ανασταλούν προς τα κράτη και προς τις τράπεζες, όλοι οι πλειστηριασμοί και οι κατασχέσεις, κάθε είδους μέτρο αναγκαστικής είσπραξης, οι διακοπές ηλεκτρικού ρεύματος και νερού για όλους τους πολίτες. Να μειωθούν άμεσα οι τιμές από τις εταιρείες επικοινωνιών για να βοηθηθούν κυρίως οι μαθητές και οι φοιτητές.
Οι εργαζόμενοι μα και η κοινωνία γενικά πρέπει πριν είναι αργά να απαιτήσουν αποφασιστικά απ’ τις κυβερνήσεις να προχωρήσουν άμεσα στα αναγκαία μέτρα που αφορούν τη διαφύλαξη της υγείας του λαού και των δικαιωμάτων τους.
Εξάλλου είναι οι μόνοι που δημιουργούν αξίες και πλούτο.
* Ο Μανόλης Κλώντζας (Mgr.MANOLIS KLONTZAS) είναι αρχαιολόγος και το κείμενο είναι αναδημοσίευση από την εφημερίδα Dialog (Τσεχία)
Ακολουθεί συνέντευξη:
