Αρχαία «Ι.Χ.» στο Κάβο Σίδερο

Δεκάδες αρχαιολογικές θέσεις (τουλάχιστον 44) είναι μέσα στην έκταση που παραχωρεί η Μονή Τοπλού στο βρετανικό όμιλο Minoan Group, ο οποίος σκοπεύει να κάνει μία  τεράστια τουριστική  επένδυση, που θα  περιλαμβάνει 5 ξενοδοχεία και ένα γήπεδο γκολφ. Την καταγγελία κάνει σήμερα, με πολύ αναλυτικό ρεπορτάζ, το eΚρήτη.
 

Τις  αρχαιολογικές θέσεις έχουν επισημάνει και η έγκυρη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, αλλά και οι ανεξάρτητοι  ερευνητές Jennifer Moody και Oliver Rackham οι οποίοι έχουν δουλέψει για περίπου 35 χρόνια στην περιοχή. Η εφημερίδα των Συντακτών δημοσίευσε πρόσφατα τον κατάλογος των θέσεων, με βάση την επικαιροποιημένη έκθεση των δύο ανεξάρτητων ερευνητών. Στον κατάλογο βλέπουμε ότι υπάρχουν 8 συγκεκριμένες περιοχές, μέσα στο μισό γήπεδο της επένδυσης όπου έχει γίνει αρχαιολογική έρευνα (στο βόρειο τμήμα). Για την υπόλοιπη μισή έκταση (το νότιο τμήμα) κανείς δεν ξέρει τι μπορεί να υπάρχει εκεί, γιατί δεν έχει ακόμα ερευνηθεί επισταμένα.
 

Η Μονή Τοπλού παραχωρεί 26.000 στρεμμάτων στον βρετανικό όμιλο. Η περιοχή έχει χωριστεί σε δύο μεγάλες ζώνες (Α1 και Α2) ανάλογα με το είδος των κατασκευών που θα γίνουν.  Στη Ζώνη Α1 πρόκειται να κατασκευαστούν τουριστικά καταλύματα και υποδομές, γήπεδο γκολφ, αθλητικές και πολιτιστικές εγκαταστάσεις, καταστήματα, κυλικεία, spa και ήπιες λιμενικές υποδομές. Στη Ζώνη Α2 θα κατασκευαστούν τα έργα υποδομής και οι τεχνικές εγκαταστάσεις, το συγκροτήματος (εγκαταστάσεις αφαλάτωσης, φωτοβολταϊκά, αιολική ενέργεια, τουρμπίνες για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της μονάδας επεξεργασίας λυμάτων κλπ), αλλά και σταθμός πρώτων βοηθειών, ελικοδρόμιο, καθώς και κέντρο πληροφόρησης των επισκεπτών, παραδοσιακά επαγγελματικά εργαστήρια κτλ.

 

Όμως μέσα σε αυτές τις ζώνες βρίσκονται οι εξής αρχαιολογικές θέσεις:

 

Στην περιοχή Τραβούνι (Ζώνη Α1) υπάρχουν  6 θέσεις μεταξύ των οποίων λιθόκτιστη κυκλική δομή που χρονολογείται πριν από την ελληνιστική περίοδο. Υπάρχουν οικιστικά συγκροτήματα των ελληνιστικών-ρωμαϊκών χρόνων με πολυάριθμα δωμάτια, δεξαμενές νερού, τοίχοι περίφραξης και αναβαθμοί καλλιεργειών (πεζούλες). Υπάρχει ακόμα ένας ελληνιστικός-ρωμαϊκός πύργος καθώς και ενδείξεις δραστηριότητας της  μινωικής, ανατολίζουσας/αρχαϊκής, κλασικής, πρώιμης βυζαντινής και οθωμανικής περιόδου.  

 

Στην περιοχή Αγκιναροκέφαλο (Ζώνη Α1) υπάρχουν 5 θέσεις που περιλαμβάνουν αμυντική κατασκευή ελληνιστικών-ρωμαϊκών χρόνων, κτήρια κατοίκησης ελληνορωμαϊκών χρόνων, ενδείξεις γεωργικής και κτηνοτροφικής δραστηριότητας ελληνορωμαϊκών και βυζαντινών χρόνων (αναβαθμοί καλλιέργειας, τοίχοι, λιθοσωροί, όστρακα).

 

Στις περιοχές Κρύσταλλο- Βαμιές (Ζώνες Α1 και Α2) περιλαμβάνονται 6 αρχαιολογικές θέσεις με κτήρια τελικής Νεολιθικής/Πρωτομινωικής κατοίκησης. Ναός με πλούσια ανασκαφικά ευρήματα, τμήμα (600 μ.) ελληνορωμαϊκής οδού, πλάτους 2,20 μ.. Υπάρχουν ακόμα ενδείξεις γεωργικής δραστηριότητας ελληνορωμαϊκών χρόνων και άλλα ευρήματα. 

 

Στις περιοχές Μαγατζές- Αλατοπατέλα (Ζώνη Α1) υπάρχει μία  από τις καλύτερα διατηρημένες προϊστορικές θέση κατοίκησης (τελική νεολιθική - πρωτομινωική Ι) με αξιοσημείωτη αρχιτεκτονική και άφθονη κεραμική. Επίσης, ενδείξεις αρχαίας και μεσαιωνικής αγροτικής καλλιέργειας (πεζούλες), κεραμική πρωτογεωμετρικής/γεωμετρικής περιόδου και ορθογώνιο κτήριο. 

 

Στην περιοχή Ατζικιάρι (Ζώνη Α1) έχουν εντοπιστεί 5 αρχαιολογικές θέσεις που περιλαμβάνουν μινωική κατοικία, ελληνιστικό τείχος, υστερορωμαϊκό/βυζαντινό αγρόκτημα, ενετική/οθωμανική κατοικία, καθώς και αγροτική δραστηριότητα με σύμπλεγμα αναβαθμών καλλιέργειας, τοίχους περίφραξης, φράγματα καθώς και συγκεντρώσεις κεραμικής. 

 

Στην περιοχή Στεφανές (Ζώνες Α1 και Α2) υπάρχουν  6 αρχαιολογικές θέσεις που περιλαμβάνουν υστερομινωικές και ελληνορωμαϊκές εγκαταστάσεις κατοίκησης, τμήμα δρόμου (500 μ.) που συνέδεε μινωικές θέσεις της περιοχής και συγκεντρώσεις κεραμικής. 

 

Στο  Βάι (Ζώνη Α1), έχουν βρεθεί 6 αρχαιολογικές θέσεις που περιλαμβάνουν υστερομινωική κατοικία, υστερομινωικό λιθόκτιστο τάφο κυκλικής κάτοψης, ελληνορωμαϊκό λατομείο ασβεστόλιθου/μαρμάρου, ορθογώνιο αγροτικό κτήριο σε σύνδεση με πυκνό δίκτυο αναβαθμών καλλιέργειας και ελληνορωμαϊκό κτήριο.  

 

Στην περιοχή Γυαλιές (Ζώνη Α1) υπάρχουν  7 αρχαιολογικές θέσεις που περιλαμβάνουν αρχαίες κατοικίες, αμυντικές εγκαταστάσεις, μαντριά, πεζούλες και φράγματα.  

 

Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Λασιθίου ανακοίνωσε ότι έδωσε άδεια για την επένδυση,  εφόσον η εταιρία δεσμεύτηκε να προστατεύσει τους 3 «κηρυγμένους» αρχαιολογικούς χώρους (Τραβούνι, Βερνεγάδι, Καλαμάκι). Οι άλλες περιοχές, λέει η ανακοίνωση, δεν έχουν επίσημα ανακηρυχθεί αρχαιολογικοί χώροι (όχι επειδή δεν είναι σημαντικοί) και έτσι για αυτές δεν είχε λόγο η Εφορεία. Με τα ίδια δεδομένα δόθηκε και η άδεια για την επένδυση από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. 

 

Ωστόσο, η Γαλλική Σχολή  και οι ερευνητές Moody και Racham, επιμένουν ότι  ως αρχαιολογική θέση δε νοούνται μόνο τα ανάκτορα ή τα νεκροταφεία, αλλά και οι λιγότερο «εμφανείς» ενδείξεις αρχαίας ανθρώπινης δραστηριότητας, από ένα δρόμο, μέχρι μεγάλες συγκεντρώσεις οστράκων. 
 

Η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λασιθίου, Χρυσούλα Σοφιανού, επισημαίνει ότι έχει δοθεί η έγκριση για το έργο με την προϋπόθεση όλες οι εργασίες να γίνουν υπό την εποπτεία αρχαιολόγων και η πρόσβαση στους αρχαιολογικούς χώρους και τις εντοπισμένες θέσεις να παραμείνει ελεύθερη για τους υπαλλήλους της Εφορείας και τους μελετητές. Αυτό όμως σημαίνει ότι όταν το έργο τελειώσει, στις αρχαιολογικές αυτές θέσεις η είσοδος θα επιτρέπεται μόνο στους πελάτες των ξενοδοχείων.