Νίκος Χριστοφακάκης: Αποχαιρετώντας τον παπά Μιχάλη

Η τοπική Εκκλησία και η κοινωνία της Ιεράπετρας αποχαιρετήσαμε, την Τετάρτη 11 τρέχοντος, τον παπά Μιχάλη, τον πολιό εφημέριο του Αγίου Γεωργίου.

Ο ιερέας Μιχαήλ Τζώρτζης κατέλιπε ισχυρό και με θετικό πρόσημο αποτύπωμα στην Ιστορία του τόπου μας, στα εκκλησιαστικά δρώμενα της Ιερής μας Μητρόπολης, πρωτίστως, όμως, στις καρδιές όσων τον γνωρίσαμε κατά την πολυετή ιεροδιακονία και ιερατεία του στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Γεωργίου, πολιούχου της πόλης μας.

Οι Γεραπετρίτες αγαπήσαμε πραγματικά τον Καλοχωριανό, την καταγωγή, παπά Μιχάλη ως διακεκριμένο μέλος της γεραπετρίτικης κοινότητας, ως συνεπή και χαρισματικό Ιερέα του Αρχιποίμενος Χριστού, ως ευθύ, ακέραιο, έντιμο, δοτικό, απλό, ανοιχτόκαρδο, καθημερινό άνθρωπο. Ως αδιάλλακτο πολέμιο της υποκρισίας και κάθε άλλης προσποίησης.

Τον γνωρίσαμε κατά την επίγεια συναναστροφή μας ως φιλόστοργο, αλλά και αυστηρό πατέρα παλαιάς κοπής, ως υποδειγματικό σύζυγο, ως ειλικρινή και πιστό φίλο με διακριτό στίγμα στη μικρή κοινωνία μας.

Κατά την πολύχρονη – από το 1964 – θητεία του ως διάκονος και ως ιερέας, αχώριστος πάντοτε με τον Αη Γιώργη στην Ιεράπετρα, υπηρέτησε ευόρκως την Εκκλησία του Χριστού και μέσω αυτής τον Άνθρωπο, τον ενορίτη του, ιδιαιτέρως εκείνον που αναζητούσε την ευλογία κάτω από το ιερό πετραχήλι του. 

Κορυφαίο δείγμα του πολύμοχθου έργου του υπήρξε η εκ θεμελίων ανακαίνιση του Ιερού Ναού του Αγίου Γεωργίου της πόλης μας. Ο Αη Γιώργης αποτελούσε και αποτελεί το πολυσέβαστο θρησκευτικό μνημείο, που είναι άρρητα συνδεδεμένο με την τοπική Ιστορία μας. Είναι το ακριβό εικονοστάσι των τρυφερών αναμνήσεων πολλών γενεών, που στον ιερό χώρο του ενδύθηκαν το Χριστό, δέθηκαν με τα δεσμά της συζυγίας, αποχαιρέτησαν με σπαραγμό ψυχής πεφιλημένους οικείους.

Είναι ο ιερός τόπος, όπου γιορτάστηκαν δοξολογικά μεγάλες στιγμές του Έθνους, τελέστηκαν ιερές παρακλήσεις για την εξ ύψους ενίσχυση σε κρίσιμες ώρες της μοναχικής πορείας του Γένους μας, σε δίσεχτους χρόνους εθνικού μαρτυρίου. 

Είναι ο ναός των μαθητικών μας αναμνήσεων, του ομαδικού σχολικού εκκλησιασμού, που ο ιστορικός δεσποτικός θρόνος του λαμπρύνθηκε από σπουδαίους Δεσποτάδες, οι οποίοι λειτούργησαν και κήρυξαν με ένθεο ζήλο το Ιερό Ευαγγέλιο.

Θυμούμαι, λοιπόν, τον παπά Μιχάλη να μας ξεναγεί ενθουσιώδης και ακούραστος σ’ αυτόν το Ναό, στο δεύτερο σπίτι του, κατά τη διάρκεια των περίτεχνων εργασιών ανακαίνισης, που απέδωσαν με πιστότητα την αρχική εικόνα, το ‘‘αρχαίον κάλλος’’ του ιστορικού μας θησαυρίσματος. Τον  θυμούμαι να μιλά με πάθος για όσα ανακαλύπτονταν και έπρεπε εντέχνως να συντηρηθούν, όπως υποδείκνυαν απαιτητικοί ειδήμονες. Τον θυμούμαι να αγωνιά και να αγωνίζεται νύχτα και μέρα για κάθε στάδιο της διαδικασίας, για κάθε ενέργεια, για κάθε σημείο, για κάθε εικόνα, για κάθε ιερό σκεύος. Ενέπνευσε έτσι και πολλούς Κυρηναίους, από την πόλη και τη διασπορά, πρόθυμους να συνδράμουν το θεοσεβές έργο του, ώστε ο ναός σε μικρό χρονικό διάστημα να επαναποδοθεί για την εξυπηρέτηση των λατρευτικών αναγκών των ενοριτών του.

Ο παπά Μιχάλης υπήρξε υποδειγματικός λειτουργός. Υπηρέτησε το ιερό Θυσιαστήριο με ιεροπρέπεια, φόβο Θεού και με πολλή αγάπη για το δοκιμαζόμενο άνθρωπο.

Οι θόλοι του Αγίου Γεωργίου, όπως και οι καρδιές των ανθρώπων πολλών γενεών, κρατούν και θα θυμούνται «εις το διηνεκές» την ανάμνηση της μοναδικότητας της ψαλμωδίας του, στην οποία συνυπήρχαν αρμονικά, σε επίπεδο τελειότητας, το εκ γενετής χάρισμα, η γνώση του βυζαντινού μέλους, η στεντόρεια δύναμη της φωνής.

Ο παπά Μιχάλης, υμνολογώντας σε όρθρους, λειτουργίες και εσπερινούς τον Τριαδικό Θεό και τους εορτάζοντες καθημερινά Αγίους Του, αποδείκνυε μέχρι το τέλος της βιοτής του πως «πάσιν άδειν χαλεπόν» και πως τα καλλικέλαδα πουλιά δεν έχουν ηλικία.

Πιστοποιούσε σε όσους τον άκουγαν πως το γλυκολάλημα του αηδονιού διατηρείται ισοβίως, για να συναρπάζει το νου, να σαγηνεύει την ψυχή, να ανυψώνει το ανθρώπινο είναι σε ουράνιες σφαίρες.

Όταν μας μιλούσε στη λειτουργία, στον Αη Γιώργη, διαβάζοντας το ιερό Ευαγγέλιο, για το Χριστό που γεννιόταν, βαπτιζόταν, κήρυττε, θαυματουργούσε, πέθαινε και ανασταινόταν, νιώθαμε πως βρισκόμασταν εκεί, στην πολύπαθη γη της Γαλιλαίας, συμμετέχοντας σε όσα καινοφανή συνέβαιναν τότε.

Όταν μπροστά στην εικόνα Της διάβαζε τους Χαιρετισμούς στην Υπέρμαχο Στρατηγό, τη γλυκειά Παναγιά μας, ταξιδεύαμε μαζί του στην καστροφύλαχτη Κωνσταντινούπολη, που την πολιορκούσαν με μανία οι Άβαροι, βιώνοντας μαζί με τους Βυζαντινούς, «ωσεί παρόντες» και εμείς, το θαύμα της σωτηρίας της.

Όταν έψαλλε το τροπάριο για τον καβαλάρη Άγιο του ναού, που, όπως θυμούνται παλιοί Γεραπετρίτες, Τον ευλαβούνταν ακόμη και οι Τουρκοκρητικοί κάτοικοί της, νοιώθαμε τον ήχο από το ροβόλημα του αλόγου Του στα σοκάκια της πόλης, αλλά και την  προστασία της θαυματουργικής παρουσίας Του στις δύσκολες ώρες της.

Ευτύχησα να πρωτοσυναντήσω τον παπά Μιχάλη ως μαθητής του Δημοτικού Σχολείου, όταν υπηρετούσε ως Γραφέας στα πρώτα Γραφεία της Μητρόπολης, στο παλιό Επισκοπείο. Ήταν ο αφοσιωμένος συνεργάτης του τότε Δεσπότη μας, του αείμνηστου Φιλόθεου. Ο συνεπής και αταλάντευτος συνοδοιπόρος Του, ο ισάξιος συλλειτουργός Του. Ο ανυποχώρητος υπερασπιστής, όταν βέλη της ανθρώπινης κακίας Τον στόχευαν.

Στα μακρινά εκείνα χρόνια ανάγεται το χρονικό της γνωριμίας μας, κάτω από τη σκιά δένδρου ευσκιόφυλλου, του αξέχαστου Δεσπότη μας.

Από τότε, παρά την ηλικιακή απόσταση, ήταν συχνή η συναναστροφή μας. Στο Ιερό του Αγίου Γεωργίου, στα Γραφεία της Μητρόπολης, στο Γραφείο του Ναού, στο καφενείο της πλατείας του Δημαρχείου, μετά τον κυριακάτικο εκκλησιασμό.

Ο παπά Μιχάλης συμμετείχε ειλικρινώς στις χαρές και στις λύπες της καθημερινότητάς μας. Ο πρώτος που νοιαζόταν και έσπευδε να επικοινωνήσει τηλεφωνικώς μαζί μου, όταν η σωματική αρρώστια ή ο ψυχικός κάματος με επισκέπτονταν. Ήταν παρών ως Ιερέας και ως άνθρωπος σε κάθε αποχαιρετισμό νεκρού, προσφιλούς σε μένα προσώπου.

Έζησα και ο ίδιος το σπαραγμό της καρδιάς του, όταν αποχωρίστηκε πρόωρα τον μικρό γιό του, τον ανυπόταχτο, τον αγαπημένο του Κωστή. Και αργότερα, την οδύνη του, όταν έχασε την αγαπημένη πρεσβυτέρα του, την ακούραστη Μαρία, ο θάνατός της οποίας επέτεινε τη σκληρή μοναξιά του. Μόνο η βαθειά πίστη του στον Αναστημένο Χριστό ήταν ικανή να μερεύει περιστασιακά το ανυπόφορο άλγος των πικρών αποχωρισμών. Και η καθημερινή επίσκεψη, συνάντησή τους στο κοιμητήριο της πόλης μας, κάθε πρωί, χειμώνα, καλοκαίρι, παρά τη σωματική αδυναμία του.

Ο παπά Μιχάλης δεν είναι πλέον μαζί μας. Μας αποχαιρέτησε απροειδοποίητα, ξαφνικά, αθόρυβα, μια γλυκειά μέρα του Οκτώβρη. 

Αισθάνομαι βαρύ το χρέος της φιλίας του, της ειλικρινούς αγάπης, της απροϋπόθετης στήριξης σε δύσκολες ώρες της προσωπικής μου ζωής, αλλά και κατά τη θητεία μου στα δημοτικά πράγματα της Ιεράπετρας.

Το μεροκάματο, η αμπελική του παπά Μιχάλη πάνω στο γήινο χωράφι που του εμπιστεύθηκε η ζωή τελείωσε καρποφόρα. Ο σεβάσμιος Λευίτης μάζεψε τα σύνεργά του, καθώς γράφει ο Καζαντζάκης στην Αναφορά στον παππού του, στο Γκρέκο, και γύρισε στο χώμα που πλάστηκε.

«Όχι γιατί κουράστηκε να δουλεύει, μα γιατί ο ήλιος βασίλεψε. Θάμπωσαν τα βουνά, η άγια νύχτα  πλακώνει» (1).

Διαβάζω στην Πρακτική Φιλοσοφία του Ε. Παπανούτσου για τη ζωή ενός ανθρώπου που αξιώθηκε να φτάσει σε προχωρημένη ηλικία· «Δύσκολη η μέρα η σημερινή· κουραστική, αλλά και πλούσια σε εμπειρίες, γεμάτη· δοξάζω το Θεό που αξιώθηκα να τη φέρω ως την άκρη. Ας έρθει τώρα ο ύπνος να με αναπάψει· περισσότερα να βαστάξω δεν μπορώ».

Αυτά θα μπορούσαν να ήταν τα στερνά λόγια του παπά Μιχάλη. Το κύκνειον άσμα του. «Πολέμησα και κουράστηκα, μια νίκησα μια νικήθηκα, χάρηκα, πικράθηκα. Αυτός ο κλήρος του ανθρώπου» (2).  Και επιπλέον· Υπηρέτησα ευλαβικά το Χριστό. Αγάπησα και συμπαραστάθηκα στον πλησίον μου. Τίμησα την παρακαταθήκη που Θεός και άνθρωποι μου παρέδωσαν.

Με τούτο το κείμενο, αντί για λουλούδια στο νιόσκαφτο τάφο του, τον αποχαιρετώ με βαθύτατο σεβασμό και ειλικρινή ευγνωμοσύνη. Με απέραντη αγάπη. Πονώ ανθρώπινα, γιατί με τον αιφνίδιο θάνατό του ένα καλογραμμένο κεφάλαιο της τοπικής μας Ιστορίας, με πολλές προσωπικές σελίδες, έκλεισε οριστικά. Άλλωστε, κάθε θάνατος προσφιλούς προσώπου, είναι και ένας ακρωτηριασμός γεμάτος πόνο, για όσους συνεχίζουν να ζουν, βιώνοντας την απώλεια εκείνου που φεύγει.

Μακάρι οι συνεχιστές της συγγραφής του εκκλησιαστικού βιβλίου της πόλης μας να αποδειχτούν εξίσου καλοί γνώστες της δικής του καθαρής και ανεξίτηλης γραφής.

Νίκος Χριστοφακάκης

1. Ν. Καζαντζάκη: Αναφορά στον Γκρέκο

2. Ε. Παπανοιύτσου: Πρακτική Φιλοσοφία